Gevaren van de universitaire psychologie

BEKNOPT OVERZICHT OVER DE VERSCHILLEN TUSSEN SECULIERE- EN BIJBELSE PSYCHOLOGIE  

Universitaire, seculiere psychologie (1 Cor 1:20-31; 2:6-14; Matt 22:29)

Omschrijving
Een menselijke leer van het zieleleven resp. het gedrag van de mens t.o.v. zichzelf en de medemens.
Deze spruit voort uit de een of andere menselijke filosofie (hypothese, speculatie) en vanuit menselijke waarnemingen, ervaringen, experimenten, tests, inzichten en conclusies.
De diverse menselijke visies leiden tot diverse menselijke oplossingen (advies, behandeling, therapie) van psychosociale problemen. De menselijke oplossing ligt in de mens en/of de groep en in menselijke methoden en technieken.

Kortom: seculiere psychologie
– omvat een horizontale mens/zelfkennis.
– is een menselijke visie op oorzaak/oplossing.
– is subjectief (begint en eindigt bij de mens).
– veranderlijk, omdat de mens veranderlijk is.
– verschillend en tegenstrijdig, omdat menselijke visies verschillen en tegenstrijdig zijn.

Thema
– De mens in zijn relatie tot zichzelf en tot de medemens;
– de mens als een ‘naturalistisch-psychosociaal wezen.

Kenbron en norm
Menselijke waarnemingen, ervaringen, experimenten, tests, inzichten en conclusies.

Bijbelse psychologie
(Spr 9:10; Col 2:3; Jer 17:9-10; Ps 139)

Omschrijving
De Bijbelse leer van de ziel en het zieleleven resp. de relatie van de mens tot God, zichzelf en de medemens. Deze komt voort uit Gods openbaring in Zijn Woord.
De Bijbel openbaart niet alleen Gods diagnose, maar ook Gods oplossing van de primair geestelijke nood alsook van de psychosociale problemen: Jezus Christus de gekruisigde en opgestane Heer.
De Bijbelse oplossing ligt buiten de mens, uitsluitend in de Persoon en het offer van Jezus Christus.

Bijbelse psychologie is
– in Gods Woord geopenbaarde mens/zelfkennis.
– in Gods Woord geopenbaarde diagnose/therapie.
– objectief (buiten de mens; begint en eindigt in Gods Woord).
– onveranderlijk, omdat Gods Woord eeuwig is.
– gelijkblijvend; eenzelfde Bijbelse openbaring is de grondslag.

Thema
– God en de mens – de mens, allereerst in zijn geschapen, verbroken, herstelde relatie tot Zijn Schepper en Verlosser;
– de mens als geestelijk-psycho-sociale persoonlijkheid.

Kenbron en norm
Gods openbaring in Zijn Woord – als enige autoriteit en maatstaf. Alle menselijke waarnemingen, ervaringen, inzichten en conclusies moeten daaraan getoetst.

Uitgangspunten seculiere psychologie (de ‘voorvragen’)

Diverse atheïstische, menselijke, subjectieve, veranderlijke, tegenstrijdige filosofieën en hypothesen; menselijke normen, maatstaven en waarden:

1. Filosofisch, atheïstisch wereld- en mensbeeld (humanistisch, idealistisch, ideologisch, evolutionistisch, behavioristisch enz.)

2. Menselijke diagnose: de primaire oorzaak van psychosociale problemen ligt buiten de mens. De mens is slechts ‘slachtoffer’ van zijn omgeving en omstandigheden. De mens is in zijn kern goed; hij bezit slechts een verworven  verdorvenheid. De mens is in wezen autonoom, vrij en mondig.  

3. Menselijke zelfverlossingshypothese: de mens heeft alle mogelijkheden in zichzelf om zich (en de medemens) te bevrijden, te veranderen en zijn problemen op te lossen, zich creatief te ontplooien. Zelfverlossing en zelfverwerkelijking liggen volkomen binnen de menselijke mogelijkheden

Doel

Mentaliteits- en gedragsverandering; zelfverlossing, zelfhulp, zelfverwerkelijking. Zelfervaring (ervaring van je gevoelens, lichaam, mogelijkheden en motieven).

Gedrag psych. verklaren; zondebok zoeken. Schuld-‘gevoelens’ uit de weg ruimen, verdoven of afreageren; cliënt ‘bevrijden’ van gezag, normen en te streng geweten.

Methoden en technieken o.a.

Psychoanalyse; hypnose; shocktherapie; gedragstherapie; groepstherapieën; relatietraining; psychodrama; rollenspel; bio-energitsche oefeningen; gesprekstherapie (Carl Rogers); ontspanningstherapieën (autogene training; yoga); muziek en arbeidstherapieën etc.

Uitgangspunt van de Bijbelse psychologie

Gods objectieve, onveranderlijke Woordopenbaring; Gods absolute normen, maatstaven en waarden alsook Gods verlossing in Jezus Christus volbracht:

1. Bijbelse theologie en antropologie (oorsprong, wezen, bestemming van de mens door God Zijn Schepper, Wetgever en Rechter).

2. Bijbelse hamartologie: de primaire oorzaak ligt in de mens zelf, in zijn verbroken relatie met God. De mens is ten volle verantwoordelijk en persoonlijk schuldig voor God. De mens is in zijn kern zondig; hij bezit een aangeboren verdorven natuur (erfzonde). De mens is als schepsel afhankelijk van God en door de zondeval slaaf van de zonde (Joh 8:34).

3. Bijbelse soteriologie: de mens is nooit in staat zichzelf (of een ander) te verlossen en te vernieuwen. Jezus Christus is de Enige, die werkelijk kan verlossen en vernieuwen op grond van Zijn Kruisoffer. Verlossing, vernieuwing, heiliging enz. liggen volkomen buiten menselijk bereik. 

Doel

Wezensvernieuwing door Bijbelse bekering, wedergeboorte en heiliging door Gods Woord en Geest. Nieuw, Bijbels gedrag, Bijbelse zelfkennis.

Bijbels zondebesef (Rom 7:18, Ps 51).

Belijdenis van persoonlijke en concrete schuld tegenover God en de naaste; ordening van verleden en heden (zgn. Zacheüswegen. Zie Luc 19:8).

Middelen: Gods Woord en de bede om de werking van Gods Geest; pastoraal gesprek; voorbede; voorbeeld; getuigenis; op de Bijbel georiënteerde literatuur. 

Samengevat

De universitaire psychologie negeert of ontkent de realiteit van God, de Schepper, Wetgever en Rechter van de mens; de realiteit van satan, Gods tegenspeler; de realiteit van de zondeval (erfzonde), persoonlijke verantwoordelijkheid en schuld tegenover de heilige God; de realiteit van de eeuwigheid (eeuwig leven of 2e dood); de realiteit van het Kruisoffer op Golgotha.

In de seculiere psychologie staan kenbron, uitgangspunten, diagnose, therapieën, methoden en doelstellingen lijnrecht tegenover Gods Woord. Ze zijn menselijk, subjectief, relatief, veranderlijk, verschillend en vaak tegenstrijdig. Buitenbijbelse therapieën, methoden en doelstellingen zijn in wezen antichristelijk.
Het kruis van Jezus Christus is het einde van en oordeel over iedere vorm van zelfverlossing en zelfverwerkelijking. Er bestaan geen objectieve, neutrale, waardevrije menselijke antropologie en psychologie. Zowel de theoretische als de therapeutische psychologie wordt bepaald door het daarachter liggende mens- en wereldbeeld.

Grenzen van de seculaire psychologie

1. Wat betreft de theoretische psychologie:
a. Deze kan niets weten, niets zeggen over oorsprong, wezen en bestemming van de mens.
b. evenmin over de primaire oorzaak van psychosociale problemen: de relatiebreuk met God.
c. In concrete situatie kan ze hoogstens en slechts ten dele een diagnose geven van de menselijk waarneembare oorzaak. Ze mist echter het zwaard, de verlichting van Gods Geest.
Ze is enerzijds aangewezen op datgene wat de cliënt (door zijn bril) ziet en zegt – anderzijds op de subjectieve instelling, waarneming, inzichten en beoordeling van de psychologie.
Ze kan hoogstens een secundaire samenhang aantonen tussen gedragsstoornis en opvoeding, ontwikkeling, milieu, of onbewuste drijfveren bewust maken.

2. Wat betreft de therapeutische psychologie:
Deze is niet bij machte te leiden tot Bijbels zondebesef en Bijbelse zelfkennis, tot Bijbelse bekering en wedergeboorte, tot Bijbelse vergeving, verlossing, vernieuwing en overwinning, noch tot een leven uit genade en geloof tot Gods eer, tot zegen van de naaste.
Ze kan slechts symptoombehandeling aanreiken, sleutelen aan de oude mens, een tijdelijke of eigenlijk een schijnoplossing geven.

Grenzen van de Bijbelse psychologie

1. Gods Woordopenbaring over de geschapen en gevallen mens, over de primaire oorzaak en over Gods oplossing van de psychosociale problemen is volmaakt en voldoende.
Een Bijbelgetrouw christen kan deze grenzen van Gods Woordopenbaring en van Gods heilsdaad in Christus nooit zonder schade en nooit straffeloos overschrijden.
In de concrete situatie is ze primair aangewezen op het werk van de Heilige Geest via Gods Woord om licht te geven op de verborgen, diepste achtergrond van de psychosociale nood.
Daarnaast is ze enerzijds afhankelijk van de oprechtheid en gehoorzaamheid van de ander t.o.v. God en Zijn Woord – anderzijds van de geestelijke rijpheid en concrete relatie met God van de zielzorger. Ze kan van de primaire samenhang tussen de realiteit met de Here Jezus Christus enerzijds en de problemen anderzijds bewust maken.

2 Wat betreft de praktische, persoonlijke toepassing van de objectieve heilsfeiten: er zijn geen grenzen aan Gods Woord, Gods Geest en Gods liefde in Christus! De zielzorger staat alleen voor de grenzen van de oprechtheid en bereidheid van de ander. Hij mag geestelijk nooit verkrachten.
Bijbels pastoraat vermag door Gods Woord en Geest met Jezus Christus te confronteren, die wortelbehandeling geeft.

Er dreigen gevaren, als

1.de seculaire psychologie ten aanzien van de diagnose en therapie van de psychosociale problemen zich opstelt als enige autoriteit en maatstaf, meent alleen kennis van zaken en recht van spreken te hebben, denkt uitsluitend competent te zijn. 

2. ze uit juiste of uit subjectieve, relatieve, verkeerde waarnemingen verkeerde conclusies trekt.

3. ze afwijkend gedrag en relatiestoornissen psychologisch ‘verklaart’,

a.een getroffen geweten ‘onechte schuldgevoelens’ noemt en tracht te sussen,

b. de persoonlijke verantwoordelijkheid relativeert of zelfs ontkent,

c. de schuld buiten de cliënt zoekt en op de omgeving afschuift,

d. christelijke normen verandert, verlaagt, relativeert om de cliënt van de ‘druk’ van zijn normen en geweten te ‘bevrijden’ en indoctrineert,

e. een anti-Bijbelse, antichristelijke ‘therapie’ aanreikt bijv. door agressie en andere zondige neigingen ‘uit te beelden’ (psychodrama) of ‘af te reageren’ op de psychotherapeut of op ‘de groep’ of op een kussen enz. of door de gevallen natuur te stimuleren om volkomen op zichzelf of op de medemens (de groep) te vertrouwen, naar eigen inzicht en in eigen kracht de problemen op te lossen, zich ‘spontaan’ en ‘creatief’ te ontplooien en zichzelf te ‘verwerkelijken’.

4. ze de mens in een bepaald hokje en schema onderbrengt (schematisme).

5. de cliënt zich achter psychologische ‘verklaringen’ verschuilt en zichzelf verontschuldigt, zichzelf, zijn ‘gevoelens’ en problemen ‘in de greep’ krijgt zonder Bijbelse bekering, wedergeboorte en schuldbelijdenis.