EEN NIEUWE SCHAEFFER?

Francis A. Schaeffer (1912-1984) was een Amerikaanse theoloog en filosoof, die na de Tweede Wereldoorlog in Zwitserland met zijn vrouw Edith het l’Abri-werk startte, dat al geruime tijd ook in Nederland aanwezig was. Schaeffer begon als agnost, maar vond in de Bijbel de antwoorden op de grote levensvragen. Al lezend kwam hij tot bekering en volgde een studie theologie. Hij werd predikant in de Presbyteriaanse kerk, maar liep daar al snel tegen het moderne relativiteitsdenken op, dat hij met alles wat in hem was bestreed. Deze harde strijd vervreemdde mensen van elkaar, wat hem grote persoonlijke problemen opleverde. Hij verhuisde naar Europa, waar hij een taak zag in het verscheurde en ontredderde werelddeel. Schaeffer had ervaren dat alleen de Schrift, het evangelie, de antwoorden heeft op de bangste vragen. De Amerikaanse kerkstrijd bracht Schaeffer tot de erkenning dat Gods waarheid alleen tegelijk met zijn liefde moet worden gepraktiseerd en dat die combinatie alleen in de kracht van de Heilige Geest stand kan houden. Deze ervaring en dit inzicht begon hij in woord en geschrift uit te dragen, wat hem in de ogen van de strijdende kerkelijke partijen tot een verrader maakte. Hij werd ontslagen, zijn salaris werd ingehouden. Vanaf dat moment besloten hij en zijn vrouw, zich alleen op God te verlaten en uit Zijn hand te leven, omdat God de Levende is. Zo ontstond l’Abri, waar ieder welkom is die vragen of problemen heeft met betrekking tot het christelijk geloof en zijn consequenties in de breedste zin.

Schaeffers uitgangspunt was dat de westerse cultuur God heeft afgezworen en om die reden ook de hoop heeft opgegeven om tot eenheid van kennis te komen. Wie dit opgeeft, komt “onder de lijn van de wanhoop” en moet leven in tegenstrijdigheden. Schaeffer heeft velen ervan doordrongen, dat de Bijbel waarheid spreekt over alle terreinen van het leven: schepping, mens, kosmos en geschiedenis, over de hele realiteit en dat het loslaten van die waarheid de grote bron is van de verscheurdheid, het relativisme en de wanhoop van de “moderne mens”. Elke keer was het voor hem een vreugde als in gesprek en (soms) debat bleek dat de Bijbel volledig rechtop blijft in de confrontatie met alle denksystemen ter wereld. Schaeffer voorzag, dat het verder loslaten van de Bijbel zou leiden tot het vervagen van het onderscheid tussen werkelijkheid en fantasie. Onze tijd vertoont daarvan alle tekenen. De laatste maanden van zijn leven heeft de doodzieke Schaeffer nog verscheidene Amerikaanse universiteiten bezocht met zijn boodschap van de dreigende “Evangelical Disaster” (de evangelikale ramp), nl. het loslaten van de volledige grammaticale, letterlijke lezing van de Bijbel als de onwankelbare bron voor geloof, leven en kennis.

De situatie op Harvard en andere universiteiten

De Harvard universiteit is in 1636 opgericht met als devies: “Voor de glorie van Christus”. Daar leek de laatste tijd niet veel meer van over te zijn. Godloochenaars en christenhaters, als wijlen prof. Stephen J. Gould, zetten de toon. Op vrijwel alle Amerikaanse universiteiten bepaalt een kleine atheïstische elite toon, sfeer en inhoud van het onderwijs. Onder meer door hun werk werd “wetenschap” gelijk aan evolutionisme, werd Bijbelse chronologie tot miljarden jaren, werd zin en doel vervangen door libertinisme (= doen waar je zin in hebt).

Toch bestonden er op Harvard en vele andere universiteiten actieve groepen christenstudenten en wetenschappelijke medewerkers, die door bijbelstudie en onderling pastoraat een tegenwicht vormden. Maar ze bereikten niet de niet-christenen en de wetenschappelijke staf, waardoor hun invloed op de inhoud van het wetenschappelijk onderwijs vrijwel nihil was. Voor velen was deze situatie een doorn in het oog.

Kelly Monroe en de hooploosheid

Een jonge vrouw, Kelly Monroe, werd de grote inspirator en katalysator van een heilzaam veranderingsproces. Na enkele andere studies volgde zij een opleiding aan de theologische faculteit van Harvard en werd daar getroffen door de geestelijke leegte in die wereld. De totale hoop-loosheid, het grote aantal zelfmoorden, de algemene desinteresse in de studies, juist in een instituut dat de opvoeders van de volgende generaties opleidt, troffen haar zo diep dat zij, om haar geloof te bewaren, afhaakte en naar huis ging, maar zij kwam op verzoek van vrienden terug als ‘chaplain’ aan die faculteit. Via gesprekken met velen over hun zoektocht naar een leven vol hoop, zin en doel moedigde zij studenten, afgestudeerden en professoren aan om op te schrijven, hoe hun levensverhaal hen had geleid om de waarheid te vinden in de persoon van Jezus Christus. Niet de waarheid van religie of wat ook, maar de waarheid van het Leven, met alle aspecten, ook het wetenschappelijke aspect. Het uiteindelijke streven is, om ook het onderwijs aan de universiteiten weer onder het beslag van Christus te brengen. De crisis in onze cultuur kan niet worden gekeerd of we moeten de toekomstige opvoeders opvoeden in Christus. En de universiteit is hiervan het brandpunt.

Veritas

Deze groep christenen daagde hun eigen wetenschappelijke gemeenschap uit om hun plek aan de rand te verlaten en naar voren te komen om de moeilijkste vragen over leven en waarheid onder ogen te zien. De vorm van een ‘forum’ werd geschikt gevonden om dat te doen. Vanaf 1992 bestaat zo het “Veritas Forum” (= forum van de waarheid). Samen met anderen schreef Kelly een boek (‘God vinden op Harvard’) waarin ze hun persoonlijke vragen, lijden, zoektochten en ontdekkingen deelden met de Harvard-gemeenschap. Onlangs verscheen een vervolg (‘God vinden buiten Harvard’), waarin de geschiedenis van deze beweging door Kelly Monroe wordt geschreven. Op de meeste Amerikaanse universiteiten bestaat nu zo’n Veritas Forum.

Schepping – Bijbel – Christus

Een grote persoonlijke teleurstelling stelde Kelly voor het dilemma of ze iemand wilde vergeven die haar groot leed berokkend had. Door dat te doen, ervaarde ze de vrijheid die Jezus Christus geeft en ook acute genezing van een slopende ‘ziekte van Lyme’. In de loop van de tijd werden drie woorden belangrijk voor dit werk: Schepping – Bijbel – Christus. In deze volgorde. Zij ontdekte dat intellectuele en zelfs dieprakende gesprekken en discussies altijd ‘iets’ misten, iets dat wezenlijk is en dat ontbrak, iets dat richting geeft aan gesprekken en deze inkadert en dat vrijwel altijd verhinderde dat er werd doorgestoken naar echte achterliggende vragen. Door haar eigen liefde voor de schepping, als gave van God, kende ze de grenzeloze dankbaarheid en vreugde van alleen en met anderen in die schepping bezig te mogen zijn, in wandelen en trekken, skieën, bergtochten, het banjeren langs het strand en door schorren en slikken, het zitten kijken naar zich ontwikkelend onweer, een ondergaande zon en het verschijnen van de sterren. Ze merkte hoe juist deze ervaring als een vreugdevolle ruimte om je heen staat. Juist daarbinnen komen dan de echte vragen in het goede kader te staan. Zo onmiskenbaar is Gods ontzagwekkende intelligentie, zijn onmetelijke kracht, dat je alleen maar diep onder de indruk kunt zijn van deze grootsheid en schoonheid en op je plaats wordt gezet ten opzichte van deze Schepper.

Dan komen de vragen over de Bijbel als bericht van God aan ons ook in het juiste perspectief te staan. Zou die God die dit alles bedacht, ontwierp, tot werkelijkheid deed worden en het van moment tot moment onderhoudt, niet in staat zijn om ons in gesproken en beschreven taal mee te delen wat Hij aan ons kwijt wil? Die vraag is dan al beantwoord. Het is vanaf dat ogenblik geen interessante religieuze vraag meer, maar iets dat ons in ons diepste wezen raakt. We moeten er iets mee. Je kunt dit boek alle vragen stellen, het is open daarvoor. Kelly Monroe zegt daarover: “Eén boek komt dan als geen ander naar voren als het om waarheid gaat. De Bijbel beschrijft met snijdende precisie mijn menselijk hart, mijn angst en de grootspraak van de mens zonder God. De Bijbel maalt niet om vage spiritualiteit, menselijke mythologie, maar biedt kracht voor een werkelijk en overvloedig leven.” Zij zegt dit vanuit eigen overvloedige ervaring. Zij zegt ook: “Het is ook het enige boek dat de wereldgeschiedenis omspant vanaf het prille begin tot het grandioze einde!”

Het derde woord is: Christus. In Hem komen al de genoemde dingen samen. In Hem wordt met explosieve kracht Gods Waarheid duidelijk. Zoals de Bijbel zegt (Efez. 1:10), dat alles onder één hoofd, onder Christus, zal worden bijeengebracht. Eén van de regels van Harvard luidt: “…laat iedere student overwegen dat het hoofddoel van zijn leven en studie is om God te kennen, Jezus Christus, Die het eeuwige leven is…”. Dat was in de wetenschappelijke praktijk totaal uit zicht geraakt.

Schaeffers onderwijs keert terug

In dit Veritas werk komen Schaeffers inzichten, maar dan toegespitst op de wanhoop van onze tijd, opnieuw aan de orde: het moderne denken vervreemdt niet alleen van God, maar daarmee ook van de realiteit, ook van de echte rede (Schaeffer: Escape from reason). Het is dan ook niet vreemd dat verschillende mensen uit Schaeffers omgeving ook hier weer opduiken, o.a. Os Guinness¹.

Ook in Nederland?

Binnen deze context wordt het wetenschappelijke debat op een heel ander niveau gevoerd. Schepping, Bijbel en Christus zijn nu uitgangspunten in plaats van op timide manier te verdedigen zaken. Natuurlijk gaat dat niet zonder slag of stoot. Satan geeft zijn zo mooi gewonnen prooi zo maar niet uit handen, maar Jezus heeft hem overwonnen en dat is te merken!!! Veritas Forums worden in toenemende mate ook op buitenlandse universiteiten gestart en ook in Nederland broedt er al het een en ander. Op 20 april 2007 werd in de EO-kapel in Hilversum een bijeenkomst georganiseerd om te zien of Veritas ook in Nederland vruchtbaar kan zijn. We hopen daarover meer te horen.

Rinus Kiel

1 Eén van zijn boeken heet: ‘Tijd voor de waarheid’ met als ondertitel: ‘Onafhankelijk leven in een wereld van leugens, hypes en rumoer’.