Pedagogiek, terug van weggeweest
Bijbel & Onderwijs constateert een tendens om ‘normatieve pedagogiek’ weer in het vakkenpakket op te nemen. Zij speelt hierop in met het aanbieden van een aantal pedagogische doelstellingen.
Aanleiding tot bezinning
Bij de beoordeling van leermethoden voor het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs bleek ons telkens weer hoever onze generatie is vervreemd van de pedagogische uitgangspunten die vroeger onder christenen – en deels onder alle opvoeders – gemeengoed waren. Voor veel deskundigen lijkt professioneel opvoeden vooral een zaak te zijn van het kiezen van de juiste instrumenten, met name de juiste methoden, die niet gebonden zijn aan een levensbeschouwing. Het eigenlijke opvoeden wordt dan overgelaten aan de man/vrouw voor de klas. De leerkrachten zijn echter onvoldoende toegerust om in te kunnen spelen op gecompliceerde of plotseling wisselende situaties, zoals die zich bij kinderen kunnen voordoen. Kinderen reageren immers onvoorspelbaar (en onvoorstelbaar) reageren op bepaalde gebeurtenissen.
Het interesseert ons uiteraard bijzonder hoe dit zover heeft kunnen komen. Daar gaan wij hier niet op in, al hopen wij hierop in het nieuwe jaar terug te komen.
Tegelijkertijd constateren wij bij sommige christelijke opleidingen een kentering, waardoor ‘normatieve pedagogiek’ weer in het vakkenpakket wordt opgenomen. De vereniging Bijbel & Onderwijs speelt hier graag op in en biedt bij deze als aanzet een aantal ‘pedagogische doelstellingen’ aan. Hierin zijn ook de pedagogische uitgangspunten van anderen (zoals het GPC te Zwolle) verwerkt.
Dikwijls worden als doelen van de opvoeding genoemd:
| Zelfstandigheid | Verantwoordelijkheid | Volwassenheid |
Hierover zal niemand het oneens zijn, maar ze zijn moeilijk te vertalen naar concrete opvoedingsdoelstellingen. Bovendien zijn het geen specifiek-christelijke doelstellingen, wat ertoe leidt dat de opvoedingsdoelstellingen niet alleen vaag zijn, maar ook nauwelijks kunnen worden gegrond op bijvoorbeeld een bijbelse mens- en kindvisie.
Dit is geheel anders wanneer wij de wezenlijke opvoedingsdoelen als volgt formuleren:
| God eren en met Hem wandelen |
| De naaste dienen en Gods schepping bewaren |
| Het doel van je leven bereiken |
Deze uitgangspunten zijn als volgt te vertaken in concrete opvoedingsdoelstellingen:
| Negen pedagogische doelstellingen |
Tegenstelling (en helaas dikwijls de praktijk) |
|
| A.
B.
|
Uitgangspunten voor de opvoeding: De vreze des Heren is het begin van alle kennis en wijsheid (Job 28:28, Ps. 110:10, Spr. 1:7 en 9:10). Ergo: opvoeding moet bijbelcentrisch en christocentrisch zijn. Ieder kind is een unieke schepping met eigen talenten. Opvoeding en onderwijs gericht op de ontplooiing van het individuele kind (individualisering) |
De autonome mens zonder maatstaf voor waarden en normen
Een-dimensionele opvoeding als (vorm van) conditioneren |
| 1.
2.
3. |
De mens als . . . beelddrager van God Creativiteit en verwondering als inzicht in de schepping en ontzag voor de Schepper Waarachtigheid en gewetensvorming: leren accepteren en verinnerlijken van normen en waarden |
Product van de evolutie Afstomping en verbijstering Vereenzaming Normloos en gewetenloos |
| 4.
5.
6. |
De mens als . . . rentmeester van God Begrip voor gezag en gehoorzaamheid. Straf en sanctie is rechtvaardig en gericht op herstel (Fennema) Het vermogen tot ‘distantie’ en kunnen onderscheiden tussen fantasie en werkelijkheid |
Autonome zelfbeschikker Chaotisch, barbaars |
| 7.
8.
9. |
De mens . . . onderweg naar zijn bestemming Begrip voor de zin en het doel van het leven. Kunnen omgaan met feilen en falen van zichzelf en anderen, vanuit begrippen als vergeving, correctie en hoop. |
Onderweg naar nergens Verbitterd, stuurloos en wanhopig |
Zoals zo vaak gebeurt, komt de kritiek op christelijke pedagogiek van twee kanten:
- “Christelijke pedagogiek is ouderwets en brengt kinderen in een isolement. Dat past niet in onze multiculturele samenleving.”
Ons antwoord is: Christenen zijn (net als joden) mensen van het Boek. Daarin heeft God ons Zijn wetten gegeven en verklaard, en die wetten zijn universeel, d.w.z. zij gelden voor alle mensen. Mensen die hiermee niet rekenen, zijn in die zin ‘gehandicapt’ dat hun opvoeding als ‘persoonsvorming’ op wezenlijke punten tekort schiet. Dit wordt ook steeds vaker erkend, bijvoorbeeld in de huidige roep om ‘herstel van waarden en normen in onze samenleving’.
- “De meeste punten (behalve A en B) worden door de meeste opvoeders onderschreven. Waarom dan nog melding maken van specifiek christelijke uitgangspunten?”
Ons antwoord vindt u in de laatste kolom met de uitgangspunten van humanistische pedagogiek en/of voorbeelden uit de ontspoorde praktijk.
drs. R.H. Matzken