Geliefde of gevangene? – een bespreking

Christenen denken na over vrouwen en de islam, door Ida Glaser en Napoleon John,
Uitg. Buijten & Schipperheijn, Amsterdam, 240 pag, € 17,50

Moslims wordt vaak verweten dat ze vrouwen als tweederangsburgers behandelen. De islam zou psychische en lichamelijke mishandeling zelfs toestaan. Hoe komt het dan dat van de westerlingen die tot de islam worden aangetrokken, de meesten vrouwen zijn?

Twee christenen – een Engelse docente en een Pakistaanse pastor – houden zich bezig met de relatie tussen islam en christelijk geloof. Zij doen dat op grondige wijze, wat dit boek precies de drie dimensies geeft die voor een eerlijke behandeling van de moslima’s nodig zijn:

• academisch: prettig om te lezen, maar soms te breedvoerig
• onderbouwd door serieuze bijbelstudie
• geïllustreerd aan tal van voorbeelden uit de praktijk.

Het boek begint met te Luisteren naar moslims. Daarin wordt het probleem van de mannelijke dominantie over de vrouw in de islam van twee kanten belicht. Eerst van de moslim-apologeten als de goedpraters en ontkenners binnen de islam. Daarna van enkele moslima’s die ons ‘achter de sluier’ laten kijken, met citaten als “Een vrouw heeft niet het recht mannenruimten te betreden; als zij dat doet, verstoort zij de gevestigde orde en de gemoedsrust der mannen. In werkelijkheid vormt het simpele feit dat ze ergens is waar ze niet hoort te zijn, een daad van agressie.”

In Het islamitische model geplaatst houden de beide auteurs zich bezig met de vraag of de verdrukte positie van de moslima’s direct voortkomt uit de Koran of uit de traditionele interpretatie die hieraan door mannen wordt gegeven. Wist u bijvoorbeeld wat vrouwen te wachten staat die het paradijs bereiken? (volgens Mohammed zijn dat er heel weinig, vergeleken met de mannen)? Uiteraard geen 70 “zwartogige maagden om hen te plezieren”, maar ‘slechts dadels en druiven’. Moet je je daarvoor nu opblazen om er te mogen vertoeven?

Het grote ‘theologische’ hoofdstuk gaat over Na Eva, een bijbelse diagnose. Heeft Eva er nu een puinhoop van gemaakt of hebben de mannen dat van Eva gemaakt? Op het eerste gezicht zijn de moslims hier in het voordeel bij joden en christenen, omdat Koran niet spreekt van de zondeval van Adam en Eva en het hele begrip ‘erfzonde’ bij hen onbekend is. Het ‘christelijke’ (lees: kerkelijke) model heeft echter Eva als de oorzaak van alle ellende aangewezen en vooral sommige kerkvaders hebben zich daar krasse bewoordingen over geuit! Zo verwijt Tertullianus de vrouwen dat zij “het beeld van God, de man, hebben vernietigd” en stelt Augustinus “Het is nog steeds Eva, de verleidster, voor wie we in iedere vrouw op onze hoede moeten zijn.” (pag. 137)

Als theoloog wil ik erop wijzen dat de zondeval van de vrouw anders is verlopen dan die van de man. De vrouw is door de verleiding in overtreding gevallen, de man heeft Gods gebod bewust overtreden. De gevolgen hiervan uiten zich in het hele leven, óók in de verlossing. De man is ‘van zijn voetstuk gevallen’ en moet nu staan ‘in de Rots, dat is Christus’. De vrouw is verleid en moet nu een ‘(vol)macht op het hoofd hebben vanwege de engelen. Genesis 1:1-6 en 1 Timotheus 2:11-14 en 1 Corinthiers 11:10 zijn weinig begrepen teksten met als gevolg veel ruimte voor verkeerde, ‘mannelijke’ uitleg. In het boek worden ze wel genoemd. maar ook de auteur kan, met alle goede bedoelingen, niet meer helderheid geven dan een mild-feministische uitleg van enkele vrouwonvriendelijke Paulusteksten.

Terecht wordt erop gewezen dat christenmannen tot dezelfde zonden geneigd zijn als moslimmannen: domineren over de vrouwen zit hen kennelijk in het bloed! Met alle waardering voor de uitvoerige en objectieve analyse van zowel teksten als gebruiken van christenen als moslims in culturen van Oost en West, moet mij nu toch de volgende kritiek van het hart:

• Met haar redenering dat “de problemen niet zijn te wijten aan de godsdienst op zich, maar aan de zonde” (pag. 163) versluiert Ida Glaser de feiten waar het in wezen om gaat. Moslims kunnen immers hun eigen boek citeren en hun eigen profeet navolgen bij hun behandeling van hun vrouwen. Een moslim die vriendelijk en menselijk optreedt, gaat dus in tegen zijn eigen boek en zijn eigen profeet, hetgeen een vorm van schande is.
• Als christenen hun eigen boek lezen, kunnen zij natuurlijk misbruik maken van sommige teksten en vooral gebruiken in de kerkgeschiedenis. Wanneer zij echter op ‘kerkelijk-mannelijke’ wijze hun vrouwen domineren, gaan zij daarmee tegen hun eigen boek en het voorbeeld van hun Heiland in.

Met dit voorbeeld van Jezus had dit boek dan moeten besluiten. Heel interessant is het onderscheid dat Napoleon John maakt tussen cultuur en religie, wanneer hij uit dezelfde (Pakistaanse) cultuur moslims en christenen ten tonele voert. Daarbij gaat hij ook in op de vraag of moslimhuwelijken stabieler zijn dan christenhuwelijken. Inderdaad, Jezus doorbreekt de vicieuze cirkel, zowel in Engeland als in Pakistan. Jammer dat er dan nog een uitvoerig en moralistisch En nu? moest volgen; dat had nu echt niet meer gehoeven.

Samenvattend: een goedgedocumenteerd en opgebouwd boek. Lees echter wel kritisch!

R.H. Matzken, D. Miss.