Holistisch onderwijs (Edukatern)
Over de doorwerking van het New Age-denken in grote delen van het onderwijs. Integratie houdt hier in: linker- en rechter hersenhelften op elkaar afstemmen; wordt hiermee bedoeld: zich openstellen voor de geestenwereld? door drs. R.H. Matzken
Begin negentiger jaren zijn op verschillende plaatsen in Nederland scholen gestart waarbij het New Age denken als basis dient voor het hele onderwijs. Voorbeelden hiervan zijn de Daniël Jordanschool te Hilversum en de Integrale Yogaschool te Rotterdam. De denkbeelden die aan dit onderwijs ten grondslag liggen worden verbreid door ‘EDUCARE, tijdschrift voor holistische opvoeding en onderwijs’.
Wanneer wij hiervan nader kennis nemen blijkt al gauw dat heel wat van dit denken niet beperkt blijft tot deze ‘echte New Age scholen’. Integendeel, kennelijk wordt hiermee in een behoefte voorzien, want wij constateren dat grote delen van het onderwijs in Nederland, ook van het christelijke onderwijs, onder de bekoring van dit ‘holistische of integrale denken’ gaan komen. In dit verband citeren wij Hans Bouma, die als hoofddoelstelling van het onderwijs noemt: “jonge mensen helpen een creatieve relatie met de werkelijkheid aan te gaan.”
Eén van onze medewerkers bezocht zo’n school in oprichting en maakte daar kennis met de zg. ‘whole brain learning’ en het ‘mind mappen’. Leuk? Nieuw? Onschuldig? Gevaarlijk? Oordeelt u zelf!
‘Integraal leren’ of ‘whole brain learning‘
Het onderwijs is een heel belangrijk terrein waarop het New Age denken zich richt. Tot op heden is hierover echter nog niet veel gepubliceerd, afgezien van enkele publikaties over deelonderwerpen. Toch maakt het New Age denken juist in het onderwijs grote opgang, omdat men hoopt dat de nieuwe generatie makkelijker te winnen is voor het nieuwe denken dan de generatie die nog door het onderwijs tot ‘Vissen-denken’ (polariserend denken in tegenstellingen) is geprogrammeerd. Men redeneert dan dat de moeite om de jongeren het Aquarius-denken (harmoniserend denken in samenstellingen) bij te brengen in geen verhouding staat tot de moeite die het kost om een huidige generatie hiertoe te ‘bekeren’.
Vanuit het perspectief van New Age kan dit doel op twee manieren worden bereikt:
1. door het oprichten van echte ‘New Age-scholen’, waar ‘integraal onderwijs’ wordt gegeven, dat ’transpersonele doelstellingen’ dient;
2. door de uitstraling van het New Age denken naar alle bestaande vormen van onderwijs, als alternatief op de vermeend-eenzijdige opleidingen.
Marilyn Ferguson is één van de weinige New Age auteurs die zich in breed verband bezig houdt met het onderwijs, zoals in haar eerste, baanbrekende boek: ‘De Aquarius Samenzwering‘. Zij doet dit vanuit het bekende patroon, dat veel mensen herkennen en daarom graag als waarheid verwelkomen: ‘de mensheid is ziek, dodelijk ziek, als gevolg van het Vissen- denken.’ Zij noemt dit de ‘pedogene ziekte’, naar analogie van de ‘iatrogene ziekte’, een ziekte die door de arts/verpleger wordt veroorzaakt. In het onderwijs zou dan de leraar, als exponent van het ‘Old Age-onderwijs’, de leerlingen onkundig houden van de echte werkelijkheid, door hen te programmeren en te conditioneren op de zichtbare werkelijkheid, die slechts illusie en schijn zou zijn. Op analoge wijze redeneert zij, en velen doen dit met haar, dat het onderwijs de mensheid ziek maakt, omdat de mensen daardoor leren denken
| in delen in tegenstellingen
in prestatie en concurrentie als individuen |
in plaats van gehelen,in plaats van gehelen
in plaats van relatie-netwerken in plaats van transpersoneel |
Volgens Ferguson leren kinderen nog steeds voor de ‘oude wereld’, om dit later op pijnlijke wijze weer af te leren. Maar waarom leren zij niet direct voor de ‘nieuwe wereld’? Omdat het denken van de onderwijzers, de structuren van de scholen, zijn blijven steken in de oude paradigma’s, de regels uit het linker-rijtje! Zij weten niet beter en zij kunnen niet beter, en intussen lijden allen: leraren, leerlingen en samenleving, aan de tekortkomingen van ‘het systeem’, waardoor mens en mensheid niet toekomt aan de zogenaamde Zelfverwerkelijking, die als de zin en het doel van het leven wordt verkondigd.
Het verschil tussen bestaande onderwijsmodellen en holistisch onderwijs wordt door haar als volgt verwoord:
| Uitgangspunten van het ‘oude paradigma’ |
uitgangspunten van het ‘nieuwe paradigma’ |
| – nadruk op leerstof als eindproduct- structuren liggen vast in programma’s
– leerlingen zijn onderverdeeld in hokjes/klassen – prestatie staat primair als basis voor evaluatie/meting – nadruk op de buitenwereld; het innerlijke daarop aanpassen – nadruk op analytisch-lineair denken (linker hersenhelft) – wie dat niet kan, wordt verwezen naar ‘speciaal onderwijs’ – gaat uit van absolute waarden en normen, die leerling ‘van hogerhand’ worden aangereikt – vertrouwt primair op theoretische, abstracte boekenkennis – onderwijs is proces van voorbereiding op het deelnemen aan de samenleving en is grotendeels een zaak van scholen – leraar draagt kennis over, éénrichtings verkeer |
– nadruk op het leren zelf als proces- structuren zijn open/flexibel – leerling maakt niet automatisch deel uit van bepaalde groep– primair staat gevoel van eigen-waarde als aanzet voor prestatie – innerlijke ervaring als context voor het leren – integraal onderwijs met aandacht voor beide hersenhelften – holistische en intuïtieve technieken voor allen bereikbaar – richt zich op waarden/normen die leerling voor zichzelf ontdekt en zinvol acht – vult theoretische, abstrace kennis aan met experiment en ervaring – onderwijs als permanente educatie, als integratie met de samenleving, slechts zijdeling in verband met scholen – leraar is op zijn beurt leerling en leert van studenten, twee-richtings verkeer |
Wat is er nieuw aan ‘integraal onderwijs’?
Een ‘integrale opvoeding’ vindt plaats volgens de principes vanYoga en richt zich op de vijf voornaamste activiteiten van het menselijk wezen:
1. Lichamelijke opvoeding, waarbij het fysieke bewustzijn volledig wordt beheerst door methode, orde, discipline en werkwijze.
Daarom omvat deze opvoeding, naast gymnastiek, ook de Hatha Yoga.
2. Vitale opvoeding, gericht op de ontwikkeling en het gebruik van de zintuigen, en vervolgens op het toenemend bewust worden en leren beheersen van het karakter om uiteindelijk tot de transformatie ervan te komen.
3. Mentale opvoeding bereidt de mens op een hoger leven voor; hierbij worden de vermogens ontwikkeld tot concentratie, tot verruiming en tenslotte tot een volledige beheersing van de gedachten en volslagen onafhankelijkheid van elke invloed van buitenaf.
4. Psychische opvoeding richt zich op het ware levensmotief, het ontdekken waarom wij hier op aarde bestaan en het toewijden van het individu aan zijn eeuwig beginsel.
5. Geestelijke opvoeding heeft als eerste doel: een hogere verwerkelijking van de mens op aarde, waarbij alle egoïsme in het individu wordt afgeschaft. Het tweede doel is de vlucht uit iedere aardse manifestatie en een terugkeer naar wat niet gemanifesteerd is: hierbij wordt het ego zelf afgeschaft, om op te gaan in het ‘collectieve Zelf’.
Het overige van dit Edukatern behandelt resp.
Het leren gebruiken van ‘beide hersenhelften’
Leren als transformeren
Clustering
Denken in patronen (patterning)
Intelligentie-ontwikkeling
Intercultureel
Mandala-tekenen
Mind-mappen‘
Neuro-linguïstisch programmeren (NLP)
Rad van kennis
Superleren, ook wel Suggestopedie genoemd
Yoga voor kinderen
Het Edukatern besluit met een korte Bijbelse duiding en de vraag:
Kunnen wij iets tegen deze ontwikkelingen doen?