De uitdagingen voor christelijke scholen;
De Bijbel (nog) als norm of (vanwege de druk) toch maar mee met de maatschappelijke hype?
“Hier kwam het bericht dat het vandaag Paarse Vrijdag is op school. Is dat verplichte stof voor het primair onderwijs, of kan het bijzonder onderwijs daar een andere keuze in maken?”
De tekst hierboven komt uit een bericht, dat ik half december 2021 kreeg van een ouder van een christelijke school. Ik ontving het vanwege mijn werk als directeur van een (andere) christelijke basisschool. De ouder was achteraf geïnformeerd, dat de school van zijn kinderen via een bekende Nederlander (die een online-gastles gaf) aandacht had besteed aan Paarse Vrijdag. Wat daarna volgde, was een inhoudelijke dialoog tussen mij en deze ouder over de kerndoelen en het maken van keuzes vanuit de christelijke identiteit.
Wat is Paarse Vrijdag?
Het GSA (Gender & Sexuality Alliance) omschrijft het op haar website als volgt: ‘Paarse Vrijdag is dé grote actiedag van de GSA. Door elk jaar op de 2e vrijdag in december de school paars te kleuren, zet de GSA zich in voor seksuele- en genderdiversiteit als norm.’
Het doel van de eerder genoemde online-gastles.
Bij het YouTube-fragment van de betreffende gastles staat vermeld: “Als je jezelf niet bent, ontneem je jezelf geluk. Daarnaast is het zonde als je wordt tegengehouden in het omgaan met mensen die jou gelukkig maken.”
In deze online les legt een bekende Nederlander uit, “dat Paarse Vrijdag een mooie dag is om aan je omgeving te laten wie je écht bent. Dat je jezelf kan en mag zijn, ongeacht op wie je verliefd wordt of wat je huidskleur is.” Ook komt het thema racisme in deze les voorbij.
Vrijheid van onderwijs en kerndoel 38
In Nederland is vrijheid van onderwijs een grondrecht. Iedereen mag een school oprichten die past bij de eigen overtuiging (artikel 23 van de Grondwet). Er zijn landelijke kerndoelen (2006). Kerndoel 38 zegt: De leerlingen leren hoofdzaken over geestelijke stromingen die in de Nederlandse multiculturele samenleving een belangrijke rol spelen, en ze leren respectvol om te gaan met seksualiteit en met diversiteit binnen de samenleving, waaronder seksuele diversiteit. Dit laatste is in 2013 toegevoegd aangezien niet elke school (voldoende) aandacht bleek te besteden aan seksuele diversiteit en vanwege de kwetsbaarheid van lhbti-jongeren (jongeren die lesbisch, homoseksueel, biseksueel en/of transgender zijn) die te maken kregen met negatieve reacties daarop.
Het belang van seksuele ontwikkeling in maatschappelijk en Bijbels perspectief. Seksuele ontwikkeling is een vanzelfsprekend onderdeel van de ontwikkeling van kinderen. Het is belangrijk, omdat zelfkennis, zelfacceptatie en het maken van zelfstandige keuzes een basis zijn om (later) relaties met anderen te kunnen opbouwen. Daarbij hoort weerbaarheid in bedreigende situaties, het “nee” kunnen zeggen als grenzen overschreden (dreigen) te worden en leren wat je rol is als vriend of vriendin als (toekomstig) huwelijkspartner. Een kind leert zo betekenis te geven aan het leven vanuit belangrijke waarden en normen in onze maatschappij. Vanuit Bijbels perspectief kunnen we onze kinderen vertrouwd maken met hun eigen lichaam en de wonderlijke schepping daarvan. Daarbij past kennis over de Bijbelse invulling van seksualiteit en zo kan elke christelijke school binnen de kerndoelen een passende invulling geven aan kerndoel 38 waarvan aandacht voor seksuele diversiteit een onderdeel is.
Maatschappelijke druk en servicegerichtheid van maatschappelijke organisaties.
Seksuele diversiteit is een onderdeel van de kerndoelen. Het is opmerkelijk, dat er momenteel sprake is van een toenemende maatschappelijke druk en een opkomende ‘servicegerichtheid’ vanuit maatschappelijke organisaties die zich hard maken voor seksuele opvoeding op zeer jonge leeftijd en met name wat de seksuele diversiteit betreft.
Er is de actiedag Paarse Vrijdag met een lespakket en posters die door scholen zijn aan te vragen. Paarse Vrijdag is een geregistreerd merk van de Federatie COC Nederland, zo is te lezen op de website van het COC. Het lespakket ‘Astra en ik’ is geschikt voor kinderen van groep 3 en 4. De strekking van de les is, dat het enige wat je hoeft te doen, is van binnen te voelen wat je leuk vindt of wie je leuk vindt en dat je iets gewoon kunt proberen (b.v. op wie je verliefd wordt). Het is bijvoorbeeld net als bij spruitjes eten, misschien vind je dat toch wel lekker.
Binnen de Week van de Lentekriebels was seksuele genderdiversiteit in maart 2021 het centrale thema. Zo wordt seksuele diversiteit steeds vaker onder de aandacht gebracht. De visie is vaak ‘klip en klaar’ beschreven. Op seksuelevorming.nl wordt verwoord, dat het erom gaat om bewust de heteroseksuele norm los te laten en het gesprek over diversiteit op gang te brengen. Vervolgens is daarover lesmateriaal en een lesplan te downloaden. Een regelrechte en niet verhullende oproep om de Bijbelse norm te laten varen.
De kerndoelen en ‘school met de Bijbel zijn.’
Terug naar de inleiding van dit artikel en de vraag van de ouder: “Paarse Vrijdag: is dat verplichte stof voor het primair onderwijs, of kan het bijzonder onderwijs daar een andere keuze in maken?”
Zonder enige twijfel ben ik van mening dat je als (christelijke) school daarin – zelfs binnen de kerndoelen – een andere keuze kan en moet maken. Naast de (levensbeschouwelijke) visie van de school, zijn wettelijke eisen bepalend voor de leerdoelen van het burgerschapsonderwijs waaronder de kijk op jezelf en anderen. Het gaat hier om leerdoelen die bijdragen aan de kennis over en respect voor de basiswaarden van de democratische rechtsstaat, waaronder waarden als vrijheid van meningsuiting, gelijkwaardigheid, tolerantie en dus het afwijzen van onverdraagzaamheid en discriminatie. Het gaat om de ruimte om jezelf te zijn en de mogelijkheid om zelfstandig te handelen, om het tonen van wederzijds respect en het rekening houden met anderen. In het verlengde hiervan is het vanzelfsprekend, dat je als kind andere kinderen niet discrimineert op basis van seksuele diversiteit. Het doet niets af aan de Bijbelse leer die ons wijst op de gebrokenheid van de schepping en de zonde van de mens rondom seksualiteit. Dit gegeven hoeft een christelijke school niet te verloochenen, omdat een website bewust oproept om de heteroseksuele (christelijke) norm los te laten. Het doet denken aan de bekende woorden ‘School met de Bijbel’ op de muur van menig christelijk schoolgebouw. Die woorden zijn zowel confronterend als bemoedigend. Ze impliceren immers, dat de school in haar handelen de Bijbel als leidraad neemt. De vraag die zich meer en meer opdringt is: gebeurt dit nog en wie is daar sturend in? Hoe ga je om met de kerndoelen vanuit de overheid waar je als school Bijbels gezien mee in de knel komt? Welke keuzes maak je vanuit de christelijke identiteit?
Het start met een visie op christelijk onderwijs
We kennen vrijheid van onderwijs. Dat vraagt vervolgens om een visie op christelijk onderwijs en positionering van de school in de wijk. Die duidelijkheid mogen ouders, die doelbewust kiezen om hun kind naar een christelijke school te laten gaan, ook verwachten. Binnen het onderwijs vervullen leerkrachten een sleutelrol. Het is daarom belangrijk om als schoolteam de schoolvisie en missie helder te hebben. Van daaruit kun je handelen en verantwoording afleggen. Praat daarover als team. Zo behandelden wij enkele jaren geleden aan het begin van een vergadering de tekst uit Colossenzen 3:23-24:
Wat gij ook doet, verricht uw werk van harte, als voor de Heere en niet voor mensen; gij weet toch, dat gij van de Heere tot vergelding de erfenis zult ontvangen. Gij dient Christus als heer.
We bespraken wat deze Bijbeltekst voor ons persoonlijk en voor ons (christelijk) onderwijs zou kunnen betekenen. Uit het nagesprek kwamen we gezamenlijk tot de conclusie, dat wij als team (en persoonlijk) geroepen zijn om naar ons vermogen de kinderen, die door de ouders aan ons zijn toevertrouwd, zo goed als mogelijk Bijbels genormeerd kwaliteitsonderwijs in een veilige omgeving te bieden.
Vanuit de visie dat we ons werk doen ‘als voor de Heere’, staat de levende relatie met Jezus Christus dagelijks centraal. We dragen dat uit in de omgang met elkaar. Van onze leerlingen en hun ouders vragen we hiervoor respect. In een veilige omgeving werken we in alle openheid en met achting voor elkaar. Elk kind gaat zo lerend zijn/haar weg om tot zijn bestemming te komen. Dat is Gods doel met zijn/haar leven. We leren onze kinderen keuzes maken in een wereld met eindeloze mogelijkheden. We maken onze kinderen dus zelfredzaam in deze continu veranderende samenleving. Daarbij hoort vanuit de kerndoelen ook aandacht voor (seksuele) diversiteit. Het benoemen van het feitelijke bestaan van genderdysforie (een sterk gevoel van onvrede met het geslacht waarmee iemand geboren of opgegroeid is) is onderdeel van het onderwijs. De christelijke leerkracht kan dit behandelen in de groep, er ligt hier zelfs een kans. Het bestaan van seksuele diversiteit en de mogelijke verwarring die dit met zich meebrengt, kan immers vanuit de christelijke normen en waarden in vergelijking met andere (in de maatschappij geldende) normen en waarden besproken worden. Dit los van de vraag op welke leeftijd en met welke intensiteit dit het meest passend is.
De christelijke school zelf bepaalt het lesaanbod
Een school zou niet uit gemakzucht of angst mee hoeven te gaan met de maatschappelijke lobby of actiedag van GSA, omdat belangenorganisaties dat ‘voorschrijven.’ Een (christelijke) school kan waardevol vanuit de kerndoelen, maar op haar tijd en op haar manier, vanuit de visie op (christelijk) onderwijs verschillende maatschappelijke onderwerpen behandelen op een leeftijd waarbij het schoolteam dat passend vindt en de ouders/verzorgers daarover informeren. Niet omdat het volgens een maatschappelijke organisatie de dag is om dit te doen en vervolgens deze organisatie aan de school het ‘benodigde’ lesmateriaal aanlevert.
Niet een externe organisatie, maar de schoolleiding is eindverantwoordelijk voor het onderwijsaanbod.
Het lesmateriaal dat en de hoeveelheid aandacht die de school nodig denkt te hebben om tegemoet te komen aan de kerndoelen bepaalt de school. Er zijn overigens erkende methoden voor seksuele opvoeding vanuit een christelijke visie (b.v. Wonderlijk Gemaakt) die een school kan gebruiken binnen de jaarplanning. Mogelijk gaat de vergelijking wat mank, maar een school maakt dagelijks veel keuzes, bijvoorbeeld of zij wil deelnemen aan Nationale Pannenkoekendag. Zo zijn er talloze ‘bijzondere’ dagen. Het niet deelnemen aan die pannenkoekendag wil ook niet zeggen dat kinderen niet leren wat een pannenkoek is, voordat zij de basisschool hebben verlaten.
Niet van de wereld, maar in de wereld.
Het lijkt erop dat (christelijke) scholen bezwijken onder de overtrokken maatschappelijke sociale druk, alsof het niet deelnemen aan Paarse Vrijdag of onvoldoende aandacht voor seksuele diversiteit als thema een schande of maatschappelijke politieke misser is. De christelijke scholen leven niet onder een steen: zij weten dat de kinderen in aanraking komen met gedachtegoed, literatuur, beeld en media, die schadelijk kunnen zijn voor hun ontwikkeling. Scholen weten ook, dat ze een taak kunnen vervullen om samen met de ouders de kinderen respect te leren en begrip voor anderen bij te brengen. Elke leerkracht heeft de waardevolle sleutelrol om – als verlengstuk van de opvoeding thuis – de kinderen voor te leven in het maken van verstandige keuzes. Een leerkracht op een christelijke school doet dat Bijbels genormeerd. Voor een christelijke school is de Bijbel gezaghebbend. Het is als een licht op het pad (Psalm 119). Zo word je niet van de wereld, maar sta je in de wereld.
God betrekken bij de dagelijkse schoolzaken en kinderleven.
Wat we ook nodig hebben, is gebed. Veel christelijke scholen weten zich (nog) gesteund door een gebedsgroep. Vaak bestaan ze maar uit enkele leden. De gebedsgroep van de school waar ik werk, deed onlangs een oproep voor nieuwe leden, waarmee ze meteen het doel beschreven: we komen met een aantal ouders bij elkaar om kinderen en leerkrachten in gebed op te dragen aan God. Samen bidden we voor allerlei zaken op school, zoals wijsheid en inzicht bij het lesgeven, om bescherming tegen verkeerde invloeden en alles wat er in deze wereld op onze kinderen afkomt. Vragen om leiding bij keuzes die kinderen en personeel elke dag moeten maken. Kortom: God betrekken bij het dagelijkse school- en kinderleven.
Dankbaar ben ik voor deze ouders. Het is als een christelijke gemeenschap zoals verwoord in Mattheus 5:13-16, die zich geroepen weet om zoutend zout en lichtend licht te zijn in de wereld.
De uitdagingen voor christelijke scholen, een conclusie en oproep. Wees als school duidelijk en helder waarom je welke keuzes maakt. Ga in gebed en laat voor de school bidden. Ouders, bid voor de school van je kind. Een christelijke school maakt voortdurend keuzes. Waar er een christelijke methode bestaat voor het geven van seksuele voorlichting is het niet altijd gemakkelijk, als het gaat om andere lesmethoden. Toch geldt ook hier de verantwoordelijkheid vanuit de identiteit van de school. De leerkracht is al lang geen slaaf meer van de methode. Vanuit de christelijke visie worden keuzes gemaakt welke lesstof behandeld wordt en op welke manier. Dat kan uitstekend binnen de kerndoelen. Laat, Bijbels gezien, je licht maar schijnen. Ga als christelijke leerkracht in gesprek, leef voor, wees een zoutend zout, zonder anderen te veroordelen, maar wijs op het Woord van God. Onze Hemelse Meester is ons daarin voorgegaan.
Martijn van der Weerd
Bronnen bij het artikel
https://basisschool.coc.nl/paarse-vrijdag/paarse-vrijdag-werkboekje/
https://paarsevrijdag.nl/basisschool#section-2
https://www.youtube.com/watch?v=yq0M0GuCKm4
https://basisschool.coc.nl/wp-content/uploads/2021/06/COC_Astra_converted.m4v