Identificatie

Bij identificatie gaat het om veiligheid en betrouwbaarheid. Het begrip biometrie wordt o.a. nader bekeken.

 

Aanslag op markt in Bagdad ANP

Zulke koppen zijn uit onze dagbladen bekend. Door de ideologische strijd zijn velen de dupe en is van veiligheid geen sprake. In onderstaand artikel schrijft Jaap Spaans, een deskundige op het gebied van identificatie en biometrie, over de ideologische strijd en veiligheid in Nederland. Hij laat zien welke aanslag op de privacy van ons en onze kinderen plaatsvindt.

Veiligheid en betrouwbare identificatie

Om de samenleving veiliger te maken moet de overheid drastische maatregelen treffen: een ervan is de invoering van moderne identificatiesystemen op basis van computertechnologie. De komende jaren zullen we in alle sectoren van de samenleving te maken krijgen met biometrie, chiptechnologie en nummeridentificatie. Sinds de terreuraanslagen van september 2001 heeft veiligheid topprioriteit. Niet dat de samenleving voor die tijd zo veilig was. Integendeel. Al een aantal decennia is er sprake van verharding en verruwing en een toename van terreur, criminaliteit en huiselijk geweld. Zelfs op plaatsen waar men zich vroeger veilig voelde, zoals ziekenhuizen en zorginstellingen, lijkt de onveiligheid nu toe te slaan. Ook aan het onderwijs is deze zorgelijke ontwikkeling niet voorbij gegaan. Het buitenland ging ons voor met een aantal geweldsexcessen. In april 1999 vond er een bloedbad plaats op een highschool in Littleton in de VS. Twee scholieren vermoordden twaalf medeleerlingen en een leerkracht en sloegen vervolgens de hand aan zichzelf. De daders zouden zijn beïnvloed door gewelddadige spelen en videogames. In april 2002 schoot een ex-scholier van een gymnasium in de Duitse stad Erfurt veertien leraren, twee medeleerlingen en een agent dood. Ook hij sloeg de hand aan zichzelf. In januari 2004 werd een leerkracht van het Haagse Terra College vermoord. Een geschokte minister-president Balkenende verklaarde dat hier geen sprake was van een incident. ‘Het is een probleem dat dieper zit’.1 Alleen een brede aanpak van de problematiek kan nog effect sorteren. Werken aan veiligheid onder jongeren betekent dat er een beleid moet komen dat gericht is op preventie, in voorkomend geval een snelle reactie van politie en justitie en een goede nazorg.2 Goede beveiliging, betrouwbare identificatie en dossiervorming zijn belangrijke aspecten van een veiligheidsbeleid. Ten aanzien van het veiligheidsbeleid dat nu gestalte begint te krijgen, kun je stellen dat er sprake is van een identificatierevolutie. Reden dus om het begrip ‘Identificatie’ eens nader onder de loep te nemen.

Identificatie

Identificatie betekent ‘het vaststellen of verifiëren van iemands identiteit’. Toen het kabinet in 2002 besloot tot de invoering van de uitgebreide identificatieplicht, was dat onderdeel van een breed pakket aan maatregelen om Nederland veiliger te maken en criminaliteit en overlast te verminderen. In de praktijk betekent het dat vanaf 1 januari 2005 ook de scholier van 14 jaar en ouder die op weg is naar school, zich moet kunnen legitimeren. Als het om identificatie gaat, dient het begrip veiligheid overigens ruim te worden geïnterpreteerd. Ook ter voorkoming van fraude en misbruik van informatie is het van belang dat iemands identiteit op betrouwbare wijze wordt vastgesteld. Steeds meer financiële transacties vinden immers elektronisch plaats en we communiceren ook steeds vaker op afstand via (mobiele) telefoon en Internet. Overheid en bedrijfsleven worden steeds afhankelijker van deze technologie en in het verlengde daarvan is er een groeiende behoefte om informatiestromen en elektronische dossiers optimaal te beveiligen. Ik verwacht dat de komende jaren de lastige pincodes en wachtwoorden zullen verdwijnen om plaats te maken voor nieuwe, meer betrouwbare identificatiesystemen op basis van biometrie en chiptechnologie.

Biometrie

Biometrische identificatie houdt in dat met behulp van een computer iemands identiteit wordt vastgesteld aan de hand van unieke lichaamskenmerken als de stem, het gezicht, de samenstelling van de iris of digitale vingerafdruk. Het unieke lichaamskenmerk wordt ‘gemeten’ en opgeslagen op een pasje of in een (centraal) computerbestand. Bij een identificatiepunt, bijvoorbeeld de toegang tot een overheidsgebouw, bedrijf of school, wordt het unieke lichaamskenmerk met behulp van een sensor gemeten en vergeleken met de opgeslagen gegevens. Als deze met elkaar overeenkomen is de identificatie geslaagd. De technologie is al ver gevorderd. Dit najaar zal in Nederland het biometrisch paspoort worden ingevoerd. Een dierentuin in het Noorden maakt vanaf 1 april 2006 gebruik van een biometrisch kenmerk, de gelaatsscan, voor de abonnementen. Toepassing van biometrie heeft een groot aantal voordelen, maar er zijn ook zwaarwegende nadelen aan verbonden. Zo kunnen biometrische gegevens worden gemeten, zonder dat de betrokkene daarvan op de hoogte is (stemherkenning en
gelaatsherkenning). Er zijn risico’s verbonden aan een centrale opslag van biometrische gegevens, zoals oneigenlijk gebruik van deze informatie. In november 2005 stelde de Raad van Europa, de mensenrechtenwaakhond van Europa, dat biometrie rechtstreeks raakt aan de menselijke integriteit en waardigheid. Ook het Europese Parlement pleitte onlangs voor een stevige controle op biometrische informatiesystemen. Burgers met gewetensbezwaren zullen in de toekomst geen aanspraak kunnen maken op ontheffing, bijvoorbeeld bij de verstrekking van het biometrisch paspoort. In 2005 heeft de verantwoordelijke minister dat in persoonlijke correspondentie aan mij laten weten. De afgelopen tijd zijn diverse christenen in gewetensnood geraakt, omdat zij door hun werkgevers verplicht worden gebruik te maken van biometrische beveiligingssystemen.3

Chiptechnologie

De streepjescode zal geleidelijk verdwijnen en door een nieuw systeem worden vervangen. Producten zullen straks zijn voorzien van een RFID-chip (radio frequency identification) waarin informatie over het product is opgeslagen. De chips zijn aan producten of verpakkingen bevestigd en de informatie kan op afstand radiografisch worden ‘gelezen’. Via een radiosignaal gaat de informatie van de chip naar de chiplezer die leest, wat op de chip staat. De code kan worden gekoppeld aan een databestand met meer informatie over het product, zoals de houdbaarheidsdatum. Chiptechnologie kan zeer ingrijpend zijn. Bij huisdieren en paarden wordt al op grote schaal gebruik gemaakt van chipimplantatie en het systeem functioneert goed. Er is nog aanzienlijke weerstand om chips bij mensen te implanteren, maar onder druk van de groeiende behoefte aan veiligheid zal ook dat taboe snel verdwijnen. Bij implantatie van een chip bij mensen is het recht op lichamelijke integriteit in het geding. Een recht dat ligt verankerd in artikel 11 van onze Grondwet. Gelukkig begint de politiek oog te krijgen voor de ernst van de situatie. De politieke partij de ChristenUnie publiceerde in 2005 een belangrijke notitie over de relatie tussen moderne identificatiesystemen en het recht op lichamelijke integriteit.4

Nummeridentificatie

Er wordt hard gewerkt aan de invoering van een uniek persoonsnummer dat de burger zal begeleiden van de wieg tot het graf. Nog dit jaar verwacht ik de invoering van het Burger Service Nummer dat bedoeld is om de informatie-uitwisseling tussen allerlei instanties te verbeteren. Op dit moment is de overheid bezig met een voorlichtingscampagne over DigiD. Dat is een gemeenschappelijk systeem van de overheid, om de identiteit van burgers te verifiëren ten behoeve van het snel groeiende aantal digitale diensten. De identificatiesystemen die ik beschreef, kunnen niet optimaal functioneren als de burger niet onder nummer staat geregistreerd. Het unieke persoonsnummer fungeert als ‘zoeksleutel’ om informatie te verzamelen, op te slaan en uit te wisselen. Het is van belang dit proces goed te volgen. Er wordt namelijk ook steeds meer gevoelige informatie opgeslagen, bijvoorbeeld over medische diagnoses, erfelijkheid, levensbeschouwing, sociale aspecten van een persoon of gezin. Onlangs werd besloten gelaatsscans en vingerafdrukken van alle Nederlanders op te gaan slaan in een databank. Dit besluit veroorzaakte de nodige opschudding, aangezien de wetswijziging die dit mogelijk moet maken nog niet door het parlement was goedgekeurd. Als al de informatie die over ons wordt opgeslagen niet optimaal wordt beveiligd, is het risico dat er oneigenlijk gebruik van wordt gemaakt aanzienlijk. Wat velen niet weten is dat er op de Nederlandse markt handelsinformatiebureaus opereren, die informatie over mensen verzamelen voor hun opdrachtgevers. Informatie kan belangrijk zijn voor sollicitaties, het afsluiten van een verzekering of andere transacties. Het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) dat namens de overheid toeziet op onze privacy, heeft hiervoor in het verleden bij herhaling gewaarschuwd.5 Het is mijn ervaring dat mensen vaak luchtig reageren op dit soort waarschuwingen, totdat zij er zelf in de praktijk mee te maken krijgen.

Levensbeschouwelijke kanttekeningen

De combinatie van biometrie, chiptechnologie en nummeridentificatie levert een redelijk betrouwbaar universeel identificatiesysteem op. Het betekent tegelijk, dat we door de vele elektronische sporen die we dagelijks achterlaten meetbaar en controleerbaar worden. De overheid heeft de taak de burger te beschermen (Romeinen 13) en ik ben mij terdege bewust van de vele voordelen die de moderne identificatiesystemen bieden. Wat ik verwerp is de gedachte dat zij de samenleving veilig kunnen maken.6 De afgelopen decennia heeft de computer de samenleving veroverd, maar desondanks wijzen de statistieken uit dat de veiligheid niet is toegenomen. In het gunstigste geval kun je door controle en repressie een probleem tijdelijk beheersbaar houden. Waar de mensheid ten diepste mee worstelt, is een mentaliteitsprobleem en dat is weer een gevolg van de gebrokenheid van de schepping. Ware veiligheid en geestelijke harmonie zullen er pas zijn na de terugkeer van Jezus Christus op aarde. (Romeinen 8:19-22, Openbaring 21:5, Mattheus 24). De huidige ontwikkeling plaats ik met nadruk in een bijbelsprofetisch perspectief. In Openbaring 13: 11-18 wordt een totalitair regime beschreven, dat allen die op de aarde wonen, wil verleiden. Degene die zich niet wil schikken en het merkteken weigert, zal niet kunnen kopen of verkopen. De discussie onder christenen over dit onderwerp zou de komende tijd wel eens heftig kunnen worden. Ook de felste bijbelcriticus zal niet kunnen ontkennen, dat de vervulling van dit profetische bijbelgedeelte voor het eerst in de geschiedenis technisch realiseerbaar is. Reden te over om alert te zijn en het proces waakzaam te volgen. Daarbij moeten we niet schromen om gebruik te maken van de democratische middelen die we in onze rechtsstaat ter beschikking hebben.

Bronnen
1. Nederlands Dagblad, 17 januari 2004. ‘Geweld op school geen incident’.
NRC-Handelsblad, webpagina, 1 mei 1999. ‘videogames onder vuur na bloedbad in Littleton’.
2. Justitie Magazine, december 2002. ‘Viersporenbeleid bij aanpak jeugdcriminaliteit’.
3. At Face Value. On biometrical identification and privacy. Registratieklamer en TNO, september 1999.
Identificatie. De invloed van moderne identificatiesystemen als biometrie, nummeridentificatie en chips op ons leven’. Brochure, 2005. Uitgave Jaap Spaans.
Juridische spelregels voor biometrische toepassingen, dr.mr. J.H.A.M.Grijpink. Security Management, nr. 10/2000.
De Staatscourant 31 oktober 2005 en 9 november 2005 respectievelijk: ‘Raad van Europa waarschuwt voor nadelen biometrie voor identificatie’ en ‘Biometrische gegevens niet centraal opslaan’.
Persoonlijke correspondentie met oud-minister Th. de Graaf, te vinden op de website www.jaapspaans.nl.
Maandblad Uitdaging, januari 2006. ‘Ontslag dreigt voor weigeraar van irisscan’.
Het Zoeklicht, januari 2006. ‘In gewetensnood door identificatietechnologie’.
4. RFID-Chips. Kans of gevaar?, Uitgave de ChristenUnie. Mei 2005.
Reformatorisch Dagblad, 19 juli 2005. ‘Chip in bovenarm verontrust CU’.
5. Staatscourant, 11 januari 2006. ‘CBP ziet toename massale verwerking persoonsgegevens’.
Maandblad de Oogst, september 2005. ‘Een sleepnet voor persoonsgegevens’.
De Volkskrant, 24 februari 2006. ‘Kenmerken Nederlanders in databank’.
Rapport van de Registratiekamer (thans CBP) van juli 2001 en jaarverslag van 1997: ‘Onrechtmatige handelwijze van (handels)informatiebureaus’ en ‘Gegeven de genen’ over de beveiliging van genetische informatie’.
6. Nederlands Dagblad, 19 augustus 2005. ‘Niet veiliger door ID-plicht’.