Jenaplanscholen

Waarvoor staan Jenaplan- of Daltonscholen en hoe kijken christenen daar tegenaan?
Jenaplanscholen lijken in hun programma wel wat op antroposofische of vrije scholen, maar zijn opgericht vanuit een ander, ideëel doel: de verheffing van arbeiderskinderen. Kenmerkend voor hun opzet is het aanbod van de leerstof: niet als scherpafgebakende vakken, maar projectmatig. Bij dit onderwijs gaat het niet om een hoog IQ (Intelligentie Quotiënt), maar vooral om een EQ (Emotionele intelligentie Quotiënt), d.w.z. een persoonlijkheid die ook bij minder of lager presteren harmonisch ontwikkeld is.

Jenaplan- of Daltonscholen lijken in verschillende opzichten op de ‘levensschool’ die een joodse rabbi enkele jaren lang vormde met zijn leerlingen of discipelen na hun bar-mitsva, dus als jonge tieners. Dat zal wel de reden zijn dat er in ons land ook diverse christelijke jenaplanscholen bestaan.

Een nobel streven dus, maar bij deze opzet valt, nog meer dan bij gewone ‘vakken’scholen, de nadruk op de levensbeschouwelijke identiteit. Die is bij die scholen van nature niet christelijk maar socialistisch en hierbij draait het vooral om het ideale mens- en wereldbeeld. Zo valt de nadruk niet zozeer op Educare (van buitenaf aanreiken) maar vooral op Educere(van binnenuit trekken) en hierbij gaat deze vorm van onderwijs dezelfde spirituele richting uit als de vrije scholen. Men ontkomt nu niet aan een vorm van ‘spirituele pedagogiek’ waarbij de nadruk valt op zelfverwerkelijking en bewustwording. Daarmee wordt ook het New Age gedachtegoed de school binnengedragen.

Bij de invoering van de basisschool in 1985 stond het Jenaplan model voor heel het onderwijs. Daarbij kan ieder kind in principe elk jaar kon overgaan naar een volgende groep (een typische Jenaterm, die de vroegere aanduiding ‘klas’ moest vervangen). Kenmerkend is het opgaan van vroegere vakken als aardrijkskunde en geschiedenis in een projectgebied als Wereldoriëntatie.

Meestal werd echter niet beseft dat deze EQ zonder levensbeschouwelijke grondslag, als het ware vanzelf haar eigen SQ oproept: een Spirituele intelligentie Quotiënt. Dit spirituele heeft niets van doen met datgene wat de Bijbel geestelijk noemt, maar stelt de kinderen open voor een buitenbijbelse andere werkelijkheid, de ‘AW’ van Paul van Loon.