Leven in een post-christelijke maatschappij (4)

De rusteloosheid van het leven en de rol van de sociale media hierin

De snelheid van het leven
Eén van de meest ingrijpende maatschappelijke ontwikkelingen van de laatste tijd heeft te maken met de snelheid van het leven. Het bekende ‘tijd is geld’- motto heeft het tempo van het maatschappelijke leven de laatste tijd behoorlijk opgeschroefd, met alle gevolgen van dien. 1 miljoen Nederlanders leeft momenteel met psychische klachten en een kwart van onze bevolking wordt wel eens voor psychische klachten behandeld. Depressie en burn-out zijn steeds meer voorkomende problemen en nemen in versneld tempo toe. Het begint erop te lijken dat velen het hoge tempo van het leven niet meer aankunnen.

Het scheppingsritme
In Genesis 1 lezen we over de eerste ‘werkweek’ van de Heere God. Het is opvallend dat de dagen niet zomaar in elkaar overliepen, maar een duidelijk begin en einde kenden. De dagen begonnen met het spreken van God en eindigden met de woorden: ’en het was alzo’, een soort ‘amen’ op de dag! Er was dus een ritme van avond en morgen, dat de Heere God direct al in het begin in de scheppingsorde vastlegde. Daarnaast lezen we in Genesis 2: 1-3 over de zevende dag, die de Heere God zegende en als rustdag heiligde. In Exodus 31: 17 lezen we, dat de Heere deze dag gebruikte om ‘te rusten en adem te scheppen’. Het is een dag om verkwikt te worden met drie grondbeginselen:

Het gedane werk krijgt betekenis.
De erkenning dat het werk klaar is.
Voldaanheid en blijdschap over het gedane werk.

Het ritme van de schepping, waarin de Schepper na zes dagen werken één dag volkomen rust inlast, is geen luxe maar een noodzaak om goed te kunnen functioneren.

Voorbeelden uit de Bijbel
Eén van de mooiste voorbeelden, waaruit blijkt dat rust van levensbelang is, vinden we in de geschiedenis van Jakob. Toen hij zijn broer Esau ontmoette, bood Esau zijn broer Jakob aan hem te begeleiden op de verdere reis. Hierop antwoordde Jakob zijn broer Esau: Mijn heer weet dat de kinderen teer zijn, en dat ik kleinvee en zogende runderen bij mij heb; zou men die één dag al te zeer jagen, dan zou de gehele kudde sterven. Mijn heer trekke toch vóór zijn knecht uit en ik wil op mijn gemak verder trekken naar de tred van het vee, dat vóór mij uitgaat, en naar de tred van de kinderen…’(Genesis 33: 12-14). Jakob koos er voor om zich niet te haasten, maar op zijn gemak verder te trekken. Hier zien we Jakob als een herder die weet wat zijn kinderen en vee aan kunnen en wat te veel voor hen zou zijn.

David kende ook zo’n Herder, die hem tot rust kon brengen in de moeilijkste situaties van het leven: Hij doet mij nederliggen in grazige weiden’ (Psalm 23: 2), en ‘Waarlijk, mijn ziel keert zich stil tot God (Psalm 62: 2, 6).
In het Nieuwe Testament wordt de Heere Jezus geconfronteerd met mensen zonder herder: Toen Hij de scharen zag, werd Hij met ontferming bewogen, daar zij voortgejaagd en afgemat waren als schapen die geen herder hebben (Mattheüs 9: 36).
Als de Heere onze Herder is, dan leert Hij ons te leven volgens het ritme van de schepping. Dan leren we dat de dag met Gods Woord begint en eindigt met: ‘En het was alzo’ oftewel het ‘amen’ op de afgelopen dag. Dan gaan we beseffen dat één dag in de week aan Hem gewijd is om tot rust te komen, adem te scheppen om zo op krachten te komen voor de nieuwe week die voor ons ligt.
Velen worden in de huidige maatschappij voortgejaagd met als gevolg dat velen afgemat rondlopen, de levensvreugde ontbreekt en ons leven wordt doelloos.

Waar haal ik de tijd vandaan?
Vaak voelen we de tijd als fijn zand door onze vingers glijden. Onze wereld is vol ongeorganiseerde mensen, die de grip op hun tijd volledig kwijt zijn. Kenmerkend voor deze mensen is, dat ze afspraken vergeten, chaos op hun bureau of in huis hebben, vermindering van zelfwaardering ervaren, tijd in onzinnige activiteiten steken, geen enthousiasme over het werk hebben, persoonlijke relaties staan onder druk en de relatie met God stelt niet veel meer voor.
Hoe wordt je weer meester over je tijd, hoe deed de Heere Jezus dit toch allemaal?
Hij had geen auto, vliegtuig of internet, maar toch was zijn leven vruchtbaar en doelgericht. Hoe zou de Heere Jezus in onze haastige wereld passen? Hij wist wat zijn missie was en kende zijn beperkingen!
De mooie tuin van ons leven wordt al gauw overwoekerd door het snelgroeiend onkruid, waardoor we de mooie planten niet meer opmerken. Soms moet er heftig gesnoeid worden om de tuin weer op orde te krijgen!
Moeder Theresa zei over stilte: ‘God kan niet gevonden worden in het lawaai van de rusteloosheid. God is een God van stilte. Zie hoe de natuur, de bomen, de bloemen in stilte groeien, zie de sterren, de zon en de maan, hoe ze in stilte bewegen. Hoe meer wij in stil gebed ontvangen, hoe meer we in het actieve leven kunnen geven.
Stilte wordt wel als ‘vreemdelingschap in de wereld’ gezien. En juist deze stilte is onmisbaar om Gods stem te horen.
Mozes luisterde in stilte naar Gods stem en God openbaarde Zich aan hem.
Aäron luisterde naar de stem van het volk, naar hun klachten, eisen en verlangens, wat tot een enorme teleurstelling leidde.

De rol van sociale media
In 1971 werd de eerste e-mail verstuurd, sindsdien is er heel veel veranderd. Er zijn nu vele manieren om met elkaar te communiceren, via Facebook, Whats App, Twitter, Instagram, enz. 95% van de jongeren van 12-35 jaar maakt gebruik van internet. Van de 12-18 jarigen is 25% dagelijks 3-5 uur bezig met sociaal media en 10% zelfs meer dan 5 uur! Hierbij dient opgemerkt te worden dat meisjes nog meer dan jongens op sociale media zitten. Men heeft zich afgevraagd waarom sociale media zo intensief gebruikt wordt:

Men vindt het leuk.
Er is contact met anderen.
Uit verveling.
Kijken naar anderen.
Geen informatie willen missen.

Wat dit laatste betreft heeft de helft van de jongeren last van FoMo: ‘Fear of Missing Out’! Men is bang om iets te missen en is constant aan het controleren of informatie binnengekomen is. Dit leidt tot asociale situaties, bv. tijdens gesprekken en het eten.
Els van Dijk, directeur van de EH, schreef hier het volgende over:
‘Nog niet zolang geleden zaten de studenten na afloop van een college op de trappen met elkaar over de les na te praten. Nu checken ze allemaal hun iPhone om te zien wat ze allemaal tijdens het college gemist hebben’. Naast de vele voordelen die het internet met zich meebrengt, zijn er ook veel gevaren te noemen.

Schoolprestaties staan onder druk
De vele uren die leerlingen met sociale media bezig zijn, kunnen niet aan hun huiswerk besteed worden. Huiswerk maken met een aandacht vragende iPhone naast je, bevordert de concentratie niet!

Negatief zelfbeeld
Via sociale media krijgen we vaak te maken met een ideaalbeeld. Het wordt vaak mooier voorgesteld dan het in werkelijkheid is. Brits onderzoek wees uit dat Instagram, bij met name veel meisjes, tot een negatief zelfbeeld leidt. Via fotoshoppen wordt vaak een onwerkelijk beeld getoond.

Slapeloosheid
Het vele turen naar een blauw scherm is niet alleen slecht voor de ogen, maar het berooft ons ook van de nachtrust. Als de uren voor het slapengaan intensief naar het scherm gekeken wordt, zal de aanmaak van melatonine verstoord worden en is het lichaam niet in staat om te gaan slapen, maar staat nog in de ‘werkstand’. Veel jongeren nemen hun iPhone mee naar bed en willen, zelfs in de nacht, niets missen. Hierdoor neemt de concentratie af en wordt een goede gezondheid bedreigd.

Verslavend
Volgens onderzoek van CBS kan 25% van de meisjes niet meer zonder Whats App, Facebook of Instagram. NRC publiceerde onlangs een artikel, waarin oud-medewerkers van Facebook, Google en Apple hun zorgen uitten over het verslavende effect van sociale media. Bij meisjes heeft verslaving meer te maken met contacten leggen en het ontvangen van re-tweets en likes, bij jongens meer met entertainment. Likes ziet men als een beloning, waardoor men zich uitslooft om nog meer likes te ontvangen, wat verslaving in de hand werkt.
Daarnaast maakt onderzoek duidelijk dat onder de 12-17 jarige jongeren, die actief zijn op sociale media, een vergrote kans (5x) bestaat om aan drugs, nicotine en alcohol verslaafd te raken.

Veranderingen van ons brein
Uit onderzoek blijkt, dat door intensief internetgebruik veranderingen in onze hersens optreden. We gebruiken die op een andere manier, waarmee het neurale circuit verlegd wordt. Robert Jan Hendriks schrijft hierover:
Het is niet meer belangrijk om parate kennis te hebben, maar hoe en waar je de informatie kunt ophalen. Ons geheugen wordt onbewust verlegd naar een extern geheugen: internet.
Via internet hebben we te maken met een ‘overaanbod aan informatie’. De hersenen moeten dan erg veel verwerken en ontwikkelen het vermogen om informatie snel te verwerken en te selecteren. Onderzoek wees uit dat de prefrontale cortex hierdoor aan het veranderen is. Het menselijk brein komt zo steeds dichter bij het computerbrein, waarmee we steeds meer verweven raken. Daarnaast hebben we te maken met een krimp van het hersendeel dat verantwoordelijk is voor onze spraakvermogens, emoties, geheugen en zintuigelijke waarneming: ‘Use it or lose it’’.

Eenzaamheid
HP de Tijd schreef onlangs over vereenzaming onder jongeren. Ze hebben genoeg contacten via sociale media, maar weinig echte vrienden. Door het gebruik van sociale media blijkt men juist minder sociaal te worden. Psychiater Bram Bakker schrijft over een toename van psychische klachten met name onder jongeren en toenemende schade aan geest- en denkvermogen. Face-to-face communicatie wordt voor jongeren steeds moeilijker zoals ook het omgaan met ongemakkelijke gevoelens. Overmatig gebruik van sociale media veroorzaakt regelmatig depressie, groepsdruk, eetstoornissen, concentratieproblemen, relatieproblemen en met name door zelfpromotie: narcisme! In het ‘echte leven’ blijkt men toch juist contactarm te zijn.

Pesten
Juist de sociale media zijn een eenvoudig instrument om iemand te pesten of iemand sociaal gevangen te nemen. Veel gebruikers van dit medium hebben hier al ervaring mee, vandaar dat de groepsdruk dan ook zo hoog is. Voor een gezonde eigen mening is weinig ruimte. Ook door de sociale media kunnen jongeren terechtkomen in de macht van misdaad en mensen met slechte bedoelingen. Ongewenste foto’s van kinderen op internet en het dreigen om ongewenste foto’s te plaatsen, drijft vele jongeren soms tot wanhoop.

Toegang tot porno
Pornografie is een nieuwe wereldwijde plaag. Het gaat hierbij om de schending van de menselijke geest en afbeeldingen van het kwaad. Terwijl we ons druk maken over de zuiverheid van het water, de lucht en het voedsel, wordt onze wereld steeds meer besmet met deze onreinheid voor de menselijke geest.
Ons lichaam kent mechanismen om besmetting tegen te gaan. Maar onze geest kent deze mechanismen niet. Pornobeelden nestelen zich blijvend in ons geheugen en zijn vrijwel niet meer te verwijderen.
De pornosites kennen meer bezoekers dan Netflix, Amazon en Twitter met elkaar! Vele miljarden euro’s worden besteed aan porno. In Amerika meer dan aan voetbal, basketbal en honkbal samen!
Onderzoek maakt duidelijk dat 25% van alle internetgebruikers porno bekijkt, waarvan 10% van de jongeren dagelijks. Drie factoren spelen hierbij een belangrijke rol: toegankelijkheid, betaalbaarheid en anonimiteit, kortom porno via internet is gemakkelijk, goedkoop en anoniem!
Uit dit onderzoek blijkt dat regelmatige gebruik van pornosites invloed heeft op ons geluk, productiviteit, relaties, en het functioneren in de maatschappij. Gebruikers van porno hebben vaak een ‘sluier’’ voor het gezicht. Ze zijn beroofd van eigenwaarde en gaan zich steeds meer ‘dierlijk’ voelen. Er zijn steeds weer nieuwe opwindende lustprikkels nodig, waardoor de drang ontstaat naar steeds meer en heftiger beelden om aan deze lustbehoeften te kunnen voldoen. Zo wordt men van vrijheid beroofd en in slavernij gezogen. Het is bekend dat 10% van alle mannen pornoverslaafd is!
Hersenonderzoek heeft uitgewezen dat door pornogebruik de lustsystemen in de hersenen over-geactiveerd worden, waardoor de gezonde lusten verdwijnen en de belangstelling voor vrouw en kinderen verdwijnt. Zo raken mannen hun vrouwen kwijt, vrouwen hun mannen en kinderen hun ouders! We kennen allemaal wel de campagnes tegen roken en alcohol, middelen waardoor ons lichaam kapot gemaakt wordt. Niemand heeft het echter in onze maatschappij over een campagne tegen porno, hoewel porno zeker net zo schadelijk is, niet alleen voor de geest, maar ook voor het lichaam!
Zo zien we dat de rusteloosheid in ons leven veel kapot maakt. Meer dan ooit is het belangrijk om in deze wereld dicht bij onze Goede Herder te blijven en zijn rust te beleven!

Theo Niemeijer