NLP: een nieuwe godsdienst

Het is met Neurolinguïstisch programmeren (NLP) net als met de denkrichting new age: het is overal aanwezig, maar er is weinig verweer meer. NLP is een psychotechniek die met allerlei middelen psychische problemen probeert weg te werken. De heer Ratelband heeft in ons land dit programmeren gepopulariseerd. Een fobie? Neem een cursus NLP! Vuurlopen of in glasscherven springen doe je met NLP. Omzet verhogen? Volg een cursus NLP! Snellezen op de basisschool en bij het voortgezet onderwijs? NLP!!  

NLP: Een nieuwe godsdienst?

Kernpunten NLP

NLP is een samentrekking van technieken uit verschillende wetenschappen welke is ontstaan in de Verenigde Staten. NLP maakt gebruik van diverse occulte technieken onder pseudowetenschappelijke namen, zoals regressietechniek (in trance reparaties uitvoeren in het verleden en zelfs in vorige levens). De grondregels van NLP staan in diverse opzichten haaks op de Bijbelse grondregels, zoals het maakbare mensbeeld en grenzen soms aan het occulte, zoals de zielsverhuizing en de ‘positieve bezetenheid’.

Volgens de Nederlandse vereniging voor NLP, NVNLP, is Neurolinguïstische programmering de studie van het mechanisme waar de mens gebruik van maakt bij het opdoen en genereren van subjectieve ervaringen, gedrag en communicatie. Dit mechanisme wordt via modellen in kaart gebracht, waardoor die modellen toegankelijk en overdraagbaar worden en zodoende door een ieder, via een set van technieken kunnen worden aangeleerd. Anders gezegd: NLP is een methode die je leert je eigen brein te besturen. Tot zover de definitie van NLP volgens NVNLP

NLP’ers manipuleren het gedrag van andere mensen. Het gedrag wordt beïnvloed door gebruikmaking van allerlei “technieken” die hen traint om op kleine details te letten in het gedrag van de ander. Het doel is het opbouwen van een vertrouwensrelatie zonder zichzelf open te stellen. Na het winnen van dit vertrouwen zal er gemanipuleerd worden ten voordele van het doel van de NLP’er. Dit doel zal bij een beginnend NLP’er vooral op zichzelf gericht zijn. Voordeel halen uit het gebruik van de aangeleerde technieken zal echter snel naar meer smaken.

Wat uit de definitie van NVNLP niet naar voren komt, is de verder gaande ingreep in het leven en welzijn van de betrokken NLP’er. Om nog “succesvoller” te kunnen zijn zal de NLP’er trainingen krijgen in hypnose en concentratie en zodoende steeds verder meegetrokken worden om contact te leggen met de “helpers” in de geesteswereld. Hierbij worden uiteindelijk zowel technieken gebruikt uit de oosterse godsdiensten als de eeuwenoude (soms lang vergeten) technieken die sjamanen hanteerden, voordat het christendom zijn intrede deed. Uiteindelijk zal het doel van een NLP’er veranderen van voordeel voor zichzelf naar het dienen van de demonen die hij tegen zal komen in de geesteswereld.

Stromingen als basis voor NLP

Naast de genoemde kenmerken en achtergronden van NLP is er onmiskenbaar een voedingsbodem gecreëerd waarop de grondleggers van NLP hun theorie aan zoveel mensen kwijt konden. Er is gebruik gemaakt van de invloeden van oosterse godsdiensten en zelfs enkele natuurgodsdiensten die al lang uitgestorven zijn. Maar deze invloeden zijn niet genoeg om het aantal volgelingen te werven die NLP nu heeft. We zullen in onze eigen cultuurhistorie terug moeten kijken om te zien waar NLP op in kan spelen. In de historie zal een tendens moeten zijn om de mens centraal te stellen in plaats van God. Dat brengt ons al gauw op zowel de verlichting als de romantiek die een reactie op deze verlichting is. Beide hebben kenmerken die zich lenen als voedingsbodem voor NLP. Zonder uitputtend te willen zijn hierbij een opstelling van enkele tegenstellingen tussen verlichting en romantiek:

  • Voelen (romantiek) boven denken (verlichting).
  • Het subjectieve (romantiek) boven het objectieve (verlichting).
  • Synthese en holisme (romantiek) boven analyse (verlichting).
  • Het ambigue (= dubbelzinnige) en ironische (romantiek) boven ondubbelzinnigheid en helderheid (verlichting).
  • Kunst (romantiek) boven wetenschap (verlichting).
  • Het spirituele (romantiek) boven materialisme (verlichting).
  • De mens die deel van de natuur uitmaakt, boven de mens die boven de natuur staat en haar probeert te gebruiken.

In de verlichting zie je duidelijk de tendens om de mens (en vooral zijn intellect) centraal te stellen. Je hoeft geen verantwoording meer te voelen ten opzichte van God. De geestelijke leegte die dit uiteindelijk veroorzaakt, maakt dat mensen toch gaan zoeken naar een andere opvulling die dan weer deels gevonden wordt in de spiritualiteit.

Met name in de romantiek waar subjectieve en spirituele belevingen meespelen, vinden we al gauw enkele fundamenten van NLP terug. Denk in het bijzonder aan het zoeken naar “jezelf”, het ontdekken van gevoelens door meditatie en het zoeken naar kwaliteit van leven zonder daarbij na te denken over de Schepper hiervan. In werken van schrijvers en dichters uit de romantiek (zie bijvoorbeeld Ernst Theodor Amadeus Hoffmann) zijn hier voldoende voorbeelden van te vinden.

Binnen NLP zie je een zelfde soort gelaagdheid. De eerste kennismaking met NLP zal gepaard gaan met het aanleren van allerlei technieken om beter op te letten op kleine details bij gesprekspartners en hoe dat voor eigen gewin (“verbetering”) aan te wenden. Dit is op zich allemaal nog beredeneerbaar en logisch. Sommige van deze technieken worden zelfs geleend bij erkende wetenschappelijke toepassingen. Er wordt een beroep gedaan op het menselijk intellect om de aangeleerde technieken toe te passen. Maar al gauw kom je in het aanleren van NLP in aanraking met concentratieoefeningen en meer subjectieve technieken om “jezelf” beter te ontdekken. Het gevoel, het zien, het horen, het ruiken wordt onderhanden genomen om zaken waar te nemen die voor ander mensen niet waar te nemen zijn. Hier wordt vooral ingespeeld op het gebruiken van je fantasie. Gaandeweg wordt er steeds meer nadruk gelegd op het waarnemen van stemmen, zodat er uiteindelijk contact kan ontstaan met de geesteswereld. Dit laatste gaat nog steeds onder het mom van jezelf ontdekken.

Wat is dan het verschil tussen verlichting en romantiek enerzijds en NLP anderzijds? Het meest opvallende is de verdiepte contacten met de geesteswereld die bij NLP veel duidelijker wordt genoemd als kernpunt. Romantiek en verlichting dienden in de eeuwenlange ontwikkeling slechts als voorbereiding hierop.

NLP als organisatie

Aanhangers van NLP hebben zich steeds beter georganiseerd. Er zijn wereldwijde en landelijke verenigingen voor NLP opgericht die de theorie van de grondleggers van NLP uitdragen. Binnen deze verenigingen zijn regels gesteld voor de erkenning van de NLP-opleidingen en de graden die NLP’ers kunnen halen. Dit laatste geeft al aan hoe gelaagd de hele organisatie is. De grondleggers van NLP staan nog steeds bovenin deze hiërarchie. Om hogerop te komen in de organisatie zijn er allerlei inwijdingsrituelen gebaseerd op spirituele technieken. Hoe verder je in de organisatie komt, hoe meer je ontvankelijk bent voor de invloeden van de demonen. Dit alles wordt uiteraard niet met deze woorden verteld.

NLP als godsdienst

Het achterliggende doel is duidelijk. Mensen winnen door hen te lokken met voordeel en hen dusdanig te manipuleren dat ze meer voordeel gaan najagen en zich uiteindelijk laten verleiden tot het aangaan van contacten met de geesteswereld. Op deze wijze kunnen uiteindelijk alle religies ter wereld bijeen worden gebracht, zonder afbreuk te doen aan hun fundamenten. Behalve dan dat wij als christenen zouden moeten staan voor het feit dat er maar één God is en dat de enige weg naar God de weg van Jezus is. De uitgangspunten van NLP zijn met dit laatste onverenigbaar, zeker in het licht van Deuteronomium 29. Hierin wordt beschreven wat de consequenties zijn van het dienen van andere goden, alsmede het zoeken naar zaken die voor ons niet openbaar horen te zijn. Deze verborgen zaken mogen zeker niet, met welke techniek dan ook, worden opgeroepen.

Ondanks de ontkenning van de zijde van de NLP- aanhangers kun je hier veilig tot de conclusie komen, dat NLP uiteindelijk leidt tot het openstellen van jezelf voor ander goden. Het communiceren met de demonen in de geesteswereld en het opvolgen van hun adviezen staat gelijk aan het dienen van andere goden. Het dienen van goden staat gelijk aan het begrip godsdienst.

Het gevaar van NLP zit vooral in het aanbieden van deze godsdienst onder het mom van een set van technieken om van alles en nog wat aan jezelf te kunnen verbeteren. Begrippen als concentratie, meditatie, trance, subjectieve waarnemingen en spiritualiteit doen als gevolg van de verlichting en de daaropvolgende romantiek geen alarmbellen meer rinkelen.

Omgaan met NLP

Uiteraard wijzen wij vanuit onze overtuiging NLP af. Maar hoe moeten we omgaan met mensen die we in ons dagelijks leven tegenkomen? Bovendien wordt NLP niet alleen aangeboden door individuele personen, maar vaak ook via cursussen vanuit de werkgever. Ik heb van nabij situaties meegemaakt dat mensen op het werk deze cursussen moesten volgen in verband met een slechte beoordeling betreffende hun functioneren.

Naar een werkgever toe is de enige uitweg om op grond van geloofsovertuiging zulke cursussen af te wijzen. Het is zelfs zo dat NLP trainers geen mensen willen hebben die negatief staan tegenover de grondslag van NLP, dus heeft het voor een werkgever ook weinig zin om mensen hiertoe te verplichten. In dat geval zal een werkgever een cursusaanbod moeten bieden zonder NLP als basis. Hier komt het dus vooral aan op sterk staan in je geloof en erop vertrouwen, dat ondanks de dreiging van vervelende consequenties de keuze voor het christen- zijn zwaarder weegt.

Het is opvallend hoe mensen de moeite gaan nemen om meer aan hun “spiritualiteit” te werken op het moment dat ze kennismaken met NLP. Indien men dezelfde moeite zou hebben genomen om in gebed te komen met God, dan zouden de kerken en samenkomsten zonder uitzondering uitpuilen. Maar daarin ligt voor ons direct de grote kans om met NLP’ers in gesprek te komen. Indien je dan uiteindelijk erkent, dat er een “buitenaardse” macht is, waarom ben je dan nog nooit met een vergelijkbare inspanning in gesprek met God gegaan?

G.A. van  Charante

Meer weten over NLP in het licht van de achtergronden en de antwoorden vanuit de Bijbel hierop? Het boek “Neuro Linguïstisch programmeren in Bijbels perspectief” van drs. R.H. Matzken, ISBN nummer 90 5030 649 7 is uitgebreid en naar het boek “NLP/ Magie in een wetenschappelijk jasje?” van prof. dr. R. Franzke, zie webshop.