Ouderlijk gezag, wat is dat en hebt u dat nog?

Dochters Maxima en Willem Alexander willen vaccinatie: ‘Was hun beslissing’
Op 7 juli jl. stond op de site van nu.nl: ‘Amalia, Alexia en Ariane worden gevaccineerd tegen COVID-19, meldt koning Willem-Alexander woensdag. “De prinsessen hebben heel duidelijk laten weten, dat het hun beslissing was, in overleg met ons”, zo zei de koning tijdens het staatsbezoek aan Duitsland. De zeventienjarige Amalia, de zestienjarige Alexia en de veertienjarige Ariane komen allen in aanmerking voor een prik. Amalia en Alexia mogen helemaal zelfstandig beslissen over hun vaccinatie, omdat ze ouder zijn dan zestien. Ariane beslist in principe samen met haar ouders. Als die niet willen dat het kind wordt gevaccineerd, terwijl het kind dat zelf wel wil, dan is de wens van het kind doorslaggevend.’ Dit voorbeeld haal ik aan niet om over vaccinatie of over de rol van onze koning te spreken, maar om te illustreren hoe het ouderlijk gezag in Nederland wordt gezien. Ik zal eerst ingaan op de wettelijke kaders, daarna de instructie vanuit de Bijbel, een aantal waarschuwingen richting school, maar ook de kerkelijke gemeente en tot slot een aansporing voor ouders.

Begin en eind van het ouderlijk gezag
Bent u de biologische moeder? Dan krijgt u automatisch het ouderlijk gezag. Voor vaders geldt: Bent u getrouwd of heeft u een geregistreerd partnerschap met de moeder op het moment van de geboorte? Dan krijgt u automatisch het gezamenlijk gezag. Het grote probleem van iedere zwangerschap buiten het huwelijk wordt direct duidelijk!
Wanneer eindigt het gezag? Het gezag eindigt als het kind 18 wordt, maar u moet uw kind dan nog wel onderhouden tot het 21 jaar is. Een echtscheiding leidt in principe niet tot beëindiging van het ouderlijk gezag. Een zwanger meisje boven de 16 kan door de rechter meerderjarig verklaard worden. Onder de 16 jaar is dit niet mogelijk, maar benoemd de rechter een voogd. Dat kunnen de eigen ouders zijn, maar dat hoeft niet! Hier klinkt nog de echo van een Bijbels geluid, dat het ouderlijk gezag eindigt als zoon of dochter zelf in het huwelijk treedt.

Wat is ouderlijk gezag?
Voorheen werd dit ook wel ouderlijke macht genoemd en dit is het gezag dat de meerderjarige ouders over het minderjarige kind niet alleen mogen maar ook moeten uitoefenen. In het Burgerlijk Wetboek artikel 247 staat, dat het ouderlijk gezag de plicht omvat en het recht van de ouder om zijn minderjarig kind te verzorgen en op te voeden.
Onder verzorging en opvoeding worden mede verstaan de zorg en de verantwoordelijkheid voor het geestelijk en lichamelijk welzijn en de veiligheid van het kind en ook het bevorderen van de ontwikkeling van zijn persoonlijkheid. Het gaat dus niet alleen om eten, drinken en een dak boven het hoofd, maar ook het geestelijk welzijn en de persoonlijke ontwikkeling. In de verzorging en opvoeding van het kind mogen de ouders geen geestelijk of lichamelijk geweld of enige andere vernederende behandeling toepassen.

Het ouderlijk gezag omvat mede de verplichting van de ouder om de ontwikkeling van de band van zijn kind met de andere ouder te bevorderen. Veel problemen die kinderen in de jeugdzorg brengen, hebben hun oorzaak in een ‘onevenwichtige’ opvoeding. Dus zonder een (biologische) vader en een (biologische) moeder. Hij is een ‘papa’s jong’ of ’zij heeft een betere relatie met haar moeder’ is een vruchtbare bodem voor latere problemen. We zien dit in de Bijbel bij Ezau en Jakob. Het ouderlijk gezag stopt niet bij een echtscheiding en het kind heeft recht op een gelijkwaardige verzorging en opvoeding door beide ouders. In sommige gevallen stopt de rechter het gezag met een gezagbeëindigende maatregel. Dit kan gebeuren als het kind slecht wordt behandeld. Ontheffing en ontzetting zijn echter zware maatregelen, die alleen worden toegepast als daar ernstige aanleiding toe is. Vaak gaat het dan om gevallen waarin het kind mishandeld, ernstig verwaarloosd of misbruikt wordt.

Welke instructie geeft God in Zijn woord?
Het woord gezag in de Bijbel (Exousia, Grieks) kan beschreven worden als de vrijheid om iets te doen, zoals je dat zelf wenst. Omdat God de Schepper en Onderhouder van deze wereld is, is gezag vanuit de Bijbel altijd gedelegeerd gezag. Vanuit Zijn scheppingsontwerp (man en vrouw schiep Hij hen, Gen 1:27) komt een scheppingsopdracht: Weest vruchtbaar en wordt talrijk, vervult de aarde en onderwerpt haar, heerst over de schepping (Gen 1:28). De zondeval heeft de gezagspositie van de mens echter aangetast. De vrijheid om iets te doen, zoals je dat zelf wenst, is onvoldoende, omdat dat gericht is op de eigen behoeftebevrediging en ten koste gaat van je naaste of de schepping.
Naast vrijheid is daarom inzicht en wijsheid nodig, maar ook zelfbeheersing, moed en zachtmoedigheid om het gezag in een bepaalde situatie tot zegen te laten zijn. Gezag betekent ook kracht hebben om te kunnen beschermen. Ouders dienen hun kinderen te beschermen en niet alleen fysiek, maar juist in hun denken, voelen en geloven. Gezag heeft ook te maken met het hebben van de mogelijkheid om iets te doen. Denk hierbij aan financiële mogelijkheden om voedsel, onderdak, maar ook schoolmiddelen, een sportabonnement of vakantie voor hun kinderen te kunnen betalen. Omdat niet alles kan, moeten er keuzes gemaakt worden en dat vraagt ook om ouderlijk gezag.
Het is duidelijk dat (kleine) kinderen zichzelf niet kunnen beschermen, voeden en verzorgen. Ouderlijk gezag is dus opvoeden en koesteren en brengen tot volwassen persoonlijkheid, zodat kinderen ook zelf weer in staat zijn om ouderlijk gezag uit te oefenen.

Het einddoel van de opvoeding: Aan welke voorwaarden moet uw zoon of dochter voldoen om te kunnen trouwen?

Van de kinderen wordt daarom gevraagd:
Eer uw vader en uw moeder;
Kinderen, weest uw ouders gehoorzaam in de Heere, want dat is recht. (Ef 6:1);
Ontzag te hebben voor hun ouders (Lev 19:3);
Ouders niet te verachten, ook niet in de ouderdom (Deut 27:16, Spr 23:22);
De onderwijzing te accepteren (Spr 1:8);
Voor hun ouders tot een zegen te zijn (Spr 30:11).

Kinderen, gehoorzaamt uw ouders in alles, want dit is welbehaaglijk in de Heere (Col 3:20). Gelijk gij te allen tijde gehoorzaam bent geweest (Fil 2:12). In de kleine woordjes ‘alles’ en ‘altijd’ daar zit de crux van het opvoeden. Paulus schrijft, dat gij [wel] dienstknechten der zonde waart, maar [dat] gij [nu] van harte gehoorzaam geworden zijt (Rom 6:17).

Alleen als wij zelf in de juiste gezagspositie t.a.v. God staan, kunnen wij het ouderlijk gezag in overeenstemming met de Bijbel toepassen. Als ik zelf ergens niet gehoorzaam in ben, dan kan ik ook mijn kinderen op dit punt niet opvoeden. We zien dat rokende ouders veel vaker rokende kinderen krijgen. Hetzelfde geldt voor alcohol- en drugsgebruik, maar ook t.a.v. seksualiteit.
Of wat te denken van matigheid, vrijgevigheid, doorzettingsvermogen, naastenliefde, liefde voor God en zijn Woord. Dat God de ongerechtigheid van de ouders bezoekt tot in het derde en vierde geslacht is een ernstige waarschuwing voor alle ouders om ernst te maken met de invulling van het ouderlijk gezag zeker als we rondkijken in de Nederlandse maatschappij.

Geboorte en wedergeboorte
We zagen al, dat ouderlijk gezag wordt verkregen door geboorte. Dit blijkt niet alleen uit de Bijbel, maar ook uit de wetten van de biologie. Ouders geven volgens de wetten van de erfelijkheid hun genetische informatie door aan de kinderen. Charles Murray schrijft in zijn boek Human Diversity (2) dat geslacht, ras en klasse genetisch bepaald zijn. Ouderlijk gezag en opvoeden van niet ‘eigen kinderen’ is daarom een moeilijke taak.

In Johannes 1:13 wordt een belangrijke parallel en ook een onderscheid beschreven tussen geboorte en wedergeboorte: niet door de wil van een man, maar uit God geboren. Een kind wordt verwekt door de wil van een man. Bij de wedergeboorte is het niet de wil van een man/mens maar ‘uit God’. De wedergeboorte herstelt de ouderlijke gezagsrelatie met God als Vader. Naast de liefdesrelatie van God als Vader naar ons als Zijn kind is daar ook het hartsverlangen van ons als kind om Hem gehoorzaam te zijn. Iemand die (in toenemende mate) ongehoorzaam is aan God en Zijn Woord, hoe kan hij dan zeggen, dat hij wedergeboren is en christen?
We zagen, dat het ouderlijk gezag, volgens de Nederlandse wet, ook het geestelijk welzijn van het eigen kind betreft. Hoe kunnen we dat beter invullen dan door:

dagelijks te spreken met onze kinderen over de relatie met God;
door te bidden voor en met onze kinderen tot God;
het dagelijks (voor)lezen uit de (kinder)bijbel;
het meenemen/wegbrengen naar gemeentelijke activiteiten zoals jeugd, eredienst, catechisatie, bidstond, zendingsavonden, etc;
het kiezen van een bijbelgetrouwe christelijke school in basis- en voortgezet onderwijs (vraagt u maar eens naar de plaats van gebed en de Bijbel in het docentenkorps!).

Tot het kind de jaren van onderscheid heeft bereikt en kan onderscheiden tussen goed en kwaad, leven en dood. Ja, Christus zelf heeft leren kennen als Heiland en Heere!

De wettelijke plicht om voedsel en een bed/dak aan uw kind te geven, daar zullen degene die dit lezen wel aan voldoen, maar voldoet u ook aan de geestelijke taak van de opvoeding?

Opgelet: Ouderlijk gezag en het schoolgezag, kerkgezag en het gezag van de overheid
Vanwege leerplicht besteedt u als ouder een deel van de opvoeding uit aan de school. Het belang van schoolkeuze hebben we zojuist al benoemd. Er kan echter een gezagsconflict ontstaan tussen de ouders en de school en de overheid zoals recent te zien was op het Gomarus-college. Mag of moet een school de ouders inlichten bij ongewenst gedrag van het minderjarig kind op school? Ook in de kerkelijke gemeente kan dit spelen m.b.t. voorganger, oudsten of jeugdleiding. Er is geen ‘kerkplicht’, u kiest zelf naar welke gemeente u gaat. De gemeente is een verlengstuk van de opvoeding, maar komt daarvoor niet in de plaats. Op het gebied van roken, drinken, uitgaan en relaties hoe staat uw gemeente daarin? Mag/moet een voorganger informatie achterhouden over zondige gedragingen van het kind t.o.v. de ouders? Ik zie vanuit de Bijbel geen reden waarom het ouderlijk gezag aan de kant zou worden geschoven ten gunste van school, kerk of overheid. Wel is het verstandig dat het tijdstip en de plaats zorgvuldig wordt gekozen als school, kerk of overheid met het ouderlijk gezag praat al dan niet in bijzijn van het kind. Een weerbarstige, weerspannige zoon kon door de ouders bij de oudsten van de stad gebracht worden, maar niet andersom.
Hoewel de leeftijd voor roken, drugs en alcohol op 18 jaar zijn gezet, kunnen relaties al vanaf 12 jaar worden aangegaan. Online games, films en muziek in de leeftijdscategorie 12+ bevatten zoveel expliciet zondig materiaal dat kinderen beïnvloedt. Vertrouwen op de leeftijdsrichtlijnen en verder niets doen is echt onvoldoende om te spreken van geestelijk opvoeden.

Een aansporing voor u!
Weten we nog, dat kinderen een geschenk van de Heere zijn (Ps 127:3)? En dat wij de Heere behoren lief te hebben met ons hele hart waarbij Zijn geboden in ons hart zijn en dat wij deze bij onze kinderen behoren in te prenten (Deut 6: 6,7)? Weten wij nog wat tuchtigen inhoudt thuis en in de gemeente?
God bewijst barmhartigheid aan duizenden die God liefhebben en zijn geboden bewaren, maar wie vertelt dat de kinderen? Weinig kinderen horen het evangelie nog op school, wedergeboorte behoort niet tot de pedagogische doelstelling op de meeste christelijke scholen. Wereldgelijkvormigheid wel.

Er ligt een door God gegeven taak waarvan de kern nog steeds in de Nederlandse wet aanwezig is op uw en mijn schouders. Als niet voor het twaalfde levensjaar een Bijbels fundament is gelegd, hoe zal uw kind dan kunnen blijven staan in onze maatschappij. Wij moeten bekwaam zijn om te onderwijzen, geduldig, met zachtmoedigheid de dwarsdrijvers (ook van overheidswege) te bestraffen. Misschien geeft God nog dat enigen van hen tot erkentenis van de waarheid komen, ontnuchtert, tot de wil van Hem en los uit de valstrik (2Tim 2:14-26). Geef uw ouderlijk gezag niet prijs!

W. van der Meer